|
|
 |
|
Zakres treści
|
Wymagania
|
Korelacja ze ścieżkami edukacyjnymi
|
|
Podstawowe
Uczeń:
|
Ponadpodstawowe
Uczeń:
|
|
Dział 1. Przed wędrówką po Polsce
|
|
Lekcja 1. Do czego służy skala mapy?
|
|
Skala mapy. Skale duże
i małe. Skala w postaci ułamka. Dokładność mapy w zależności od skali.
|
§ wyjaśnia pojęcie skali,
§ podaje przykłady zastosowania skali
w stosunku do różnych przedmiotów i obiektów
z życia codziennego,
§ odczytuje skalę
w legendzie mapy,
§ zapisuje skalę liczbową
w postaci ułamka.
|
§ wskazuje na podanych przykładach, która skala jest większa, która mniejsza,
§ podaje na podstawie skali, ile razy dana odległość została zmniejszona,
§ odróżnia mapy w dużej skali od map w małej skali,
§ wskazuje obiekty zaznaczone na mapach w dużej i małej skali.
|
|
|
|
|
Lekcja 2. Oblicz rzeczywistą odległość na podstawie skali
|
|
Skala liczbowa, liniowa
i mianowana. Obliczanie odległości rzeczywistej na podstawie skali mapy. Obliczanie skali mapy. Rozróżnianie skal dużych i małych na podstawie szczegółów mapy.
|
§ zamienia i zapisuje skalę liczbową na liniową
i mianowaną,
§ oblicza odległość rzeczywistą, posługując się skalą liniową.
|
§ zamienia skalę liniową
i mianowaną na skalę liczbową,
§ oblicza odległość rzeczywistą na podstawie każdej skali,
§ oblicza skalę mapy, znając odległość rzeczywistą i odległość na mapie.
|
Edukacja regionalna –treść nr 2. Do ćwiczeń należy użyć mapy własnego regionu.
|
|
Ćwiczenia: Doskonalenie umiejętności posługiwania się skalą, obliczanie skali mapy.
|
|
Lekcja 3. Jak korzystać z planu miasta?
|
|
Plan miasta. Skale, znaki umowne. Orientowanie planu miasta. Zastosowanie planu w codziennym życiu.
|
§ wskazuje plany miast wśród innych map,
§ wymienia przykładowe skale, w jakich są rysowane plany miast,
§ wskazuje ulice i określa kierunki świata, w których przebiegają, np. z północy na południe,
§ odszukuje na planie wymienione punkty
§ wymienia sytuacje życiowe, w których plan miasta jest niezbędny,
§ podczas lekcji w terenie posługuje się mapą lub planem miasta.
|
§ orientuje plan miasta za pomocą kompasu lub charakterystycznych punktów w terenie,
§ planuje trasę wycieczki po mieście z uwzględnieniem najciekawszych punktów lub wytycznych nauczyciela,
§ opisuje przebieg podanej trasy, uwzględniając kierunki przebiegu ulic, wymieniając zabytki itp.
|
Edukacja regionalna –treść nr 2. Do ćwiczeń należy użyć mapy własnego regionu.
|
|
Ćwiczenia: Doskonalenie umiejętności czytania planu miasta.
|
|
Zakres treści
|
Wymagania
|
Korelacja ze ścieżkami edukacyjnymi
|
|
Podstawowe
Uczeń:
|
Ponadpodstawowe
Uczeń:
|
|
Lekcja 4. Czym różni się wysokość względna od wysokości bezwzględnej?
|
|
Wysokość względna i bezwzględna. Przedstawianie ukształtowania powierzchni Ziemi dawniej i dzisiaj. Poziomica, rysunek poziomicowy form powierzchni Ziemi. Mapa poziomicowa.
|
§ podaje różnice między wysokością względną
i bezwzględną,
§ rozpoznaje i wskazuje te wysokości na schematycznym rysunku,
§ wskazuje na mapie szczyty górskie i odczytuje ich wysokości bezwzględne,
§ wyjaśnia pojęcie poziomicy,
§ rozpoznaje na podstawie rysunku poziomicowego stok łagodny i stok stromy.
|
§ rozpoznaje i nazywa na podstawie rysunku poziomicowego wszystkie formy terenu,
§ odczytuje na mapie poziomicowej wysokości bezwzględne punktów leżących na poziomicach
i między poziomicami,
§ opisuje ukształtowanie terenu na podstawie rysunku poziomicowego,
§ oblicza wysokość względną i bezwzględną na podstawie mapy hipsometrycznej.
|
|
|
Ćwiczenia: Analiza pagórka z zaznaczonymi poziomicami.
|
|
Lekcja 5. Kolory na mapie hipsometrycznej określają wysokości bezwzględne
|
|
Mapa hipsometryczna i mapa ogólnogeograficzna. Skala barw. Ukształtowanie powierzchni przedstawione
za pomocą układu barw na mapie. Barwy przedstawiające na mapie niziny, wyżyny i góry. Mapa hipsometryczna Polski.
|
§ wyjaśnia, co oznaczają kolory na mapie hipsometrycznej,
§ wymienia kolory, jakimi są oznaczone niziny, wyżyny
i góry na mapie hipsometrycznej,
§ określa wysokości n.p.m. nizin, wyżyn i gór w Polsce,
§ wskazuje na mapie hipsometrycznej niziny, wyżyny i góry.
|
§ układa skalę barw dla mapy poziomicowej,
§ odczytuje z rysunku poziomicowego formy terenu,
§ opisuje ukształtowanie powierzchni terenu danego kraju na podstawie mapy hipsometrycznej,
§ ocenia przydatność mapy hipsometrycznej w terenie.
|
|
|
Ćwiczenia: Analiza mapy hipsometrycznej.
|
|
Lekcja 6. Poznaj różne rodzaje map
|
|
Mapa samochodowa. Mapa polityczna. Mapa turystyczna. Mapa krajobrazowa. Mapa tematyczna.
|
§ rozpoznaje i nazywa różne rodzaje map,
§ wymienia sytuacje z życia codziennego, w których umiejętność korzystania
z map jest niezbędna,
§ wyszukuje poszczególne rodzaje map w atlasie do przyrody.
|
§ wymienia informacje, które można odczytać z różnych rodzajów map,
§ wybiera potrzebną mapę do opracowania zadanego tematu,
§ porównuje różne mapy tego samego terenu pod kątem gospodarki, ukształtowania powierzchni
i innych elementów środowiska,
§ określa przydatność danej mapy w terenie.
|
Edukacja regionalna – treść nr 2. Do ćwiczeń należy użyć map własnego regionu.
|
|
Ćwiczenia: Doskonalenie umiejętności w odczytywaniu treści z różnych map, np. map zawartych w Atlasie. Przyroda.
|
|
Zakres treści
|
Wymagania
|
Korelacja ze ścieżkami edukacyjnymi
|
|
Podstawowe
Uczeń:
|
Ponadpodstawowe
Uczeń:
|
|
Lekcja 7. Powtórzenie działu „Przed wędrówką po Polsce”
|
|
Skala mapy i jej zastosowanie. Plan miasta i jego wykorzystanie. Poziomice i barwy na mapie oraz ich znaczenie.
|
§ rozpoznaje skalę liczbową, mianowaną i liniową,
§ odczytuje z planu miasta
i lokalizuje wskazane elementy,
§ wskazuje wysokość względną i bezwzględną na schemacie,
§ odczytuje z rysunku poziomicowego stok łagodny i stok stromy,
§ wskazuje na mapie hipsometrycznej obszary nizinne, wyżynne i górskie,
§ wymienia barwy, jakimi są zaznaczone na mapie niziny, wyżyny i góry,
§ odróżnia i nazywa różne rodzaje map.
|
§ wskazuje mapy w skali dużej i małej,
§ zamienia skalę liczbową na liniową i mianowaną oraz odwrotnie,
§ oblicza odległość rzeczywistą dzięki skali mapy,
§ oblicza skalę mapy na podstawie znanej odległości w terenie,
§ orientuje plan miasta,
§ wytycza i opisuje trasę wycieczki po mieście,
§ wymienia obiekty zaznaczone na mapach
w skali dużej i małej,
§ odczytuje z mapy poziomicowej wysokość wskazanych punktów,
§ opisuje ukształtowanie terenu na podstawie mapy hipsometrycznej,
§ układa skalę barw dla mapy poziomicowej,
§ wymienia elementy
i obiekty zaznaczone na mapach różnych rodzajów,
§ wybiera odpowiednią mapę w zależności od zadanego problemu,
§ analizuje mapy tematyczne tego samego terenu, wyciąga wnioski.
|
|
|
Zakres treści
|
Wymagania
|
Korelacja ze ścieżkami edukacyjnymi
|
|
Podstawowe
Uczeń:
|
Ponadpodstawowe
Uczeń:
|
|
Dział 2. Polska – moja ojczyzna
|
|
Lekcja 8. Jakie jest położenie Polski w Europie i w świecie?
|
|
Podział świata na kontynenty. Granica między Europą a Azją. Położenie Polski w Europie. Sąsiedzi Polski. Granice Polski – naturalne i sztuczne. Granica morska, wody terytorialne.
|
§ podaje nazwę kontynentu, na którym leży Polska,
§ wskazuje Polskę i Europę na globusie i na mapie ściennej świata,
§ wymienia państwa graniczące z Polską,
§ podaje, że na obszarze Polski krzyżują się szlaki handlowe północ–południe i wschód–zachód.
|
§ wskazuje na mapie
i opisuje przebieg granicy między Europą i Azją,
§ podaje zarówno pełne nazwy państw graniczących z Polską, jak i kierunki świata, w których przebiega granica,
§ wyjaśnia pojęcia: wody terytorialne, granice naturalne i sztuczne,
§ uzasadnia, dlaczego przez Polskę przechodzą ważne szlaki komunikacyjne,
a dawniej handlowe,
§ podaje powierzchnię Polski w tys. km2.
|
|
|
Ćwiczenia: Analiza mapy politycznej Europy i świata
|
|
Lekcja 9. Poznaj mapę administracyjną Polski
|
|
Mapa polityczna Polski. Podział Polski na województwa. Podział województwa na powiaty. Podział powiatu na gminy. Władze samorządowe. Gęstość zaludnienia. Regiony kulturowe Polski.
|
§ omawia strukturę podziału administracyjnego naszego państwa,
§ wyjaśnia nazwy: burmistrz, wójt, starosta, wojewoda i przyporządkowuje je do struktury administracyjnej naszego państwa.
|
§ odnajduje na mapie administracyjnej poszczególne województwa,
§ oblicza gęstość zaludnienia wybranego regionu naszego państwa,
§ wymienia i odnajduje na mapie fizycznej regiony kulturowe Polski,
§ charakteryzuje wybrany region kulturowy naszego kraju.
|
Edukacja regionalna
– treść nr 2 i 3.
|
|
Ćwiczenia: Doskonalenie odczytywania nazw województw z mapy politycznej Polski.
|
|
Lekcja 10. Warszawa jest stolicą Polski
|
|
Położenie Warszawy na mapie Polski. Liczba ludności. Struktura miasta. Główne zabytki.
|
§ wyjaśnia, na czym polega stołeczność Warszawy,
§ określa położenie Warszawy na mapie Polski,
§ ogólnie charakteryzuje podział administracyjny Warszawy,
§ podaje przykłady miejsc w Warszawie, które warto odwiedzić.
|
§ omawia sieć komunikacyjną Warszawy,
§ porównuje Warszawę lewobrzeżną i prawobrzeżną,
§ omawia przebieg Traktu Królewskiego.
|
|
|
Ćwiczenia: Ćwiczenia z planem Warszawy. Dyskusja na temat korzyści i wad życia w Warszawie.
|
|
Zakres treści
|
Wymagania
|
Korelacja ze ścieżkami edukacyjnymi
|
|
Podstawowe
Uczeń:
|
Ponadpodstawowe
Uczeń:
|
|
Lekcja 11. Które miasta Polski są największe?
|
|
Położenie i charakterystyczne cechy największych miast Polski.
Przegląd największych miast Polski. Aglomeracje miejskie.
|
§ wymienia największe miasta Polski,
§ wskazuje na mapie największe miasta Polski,
§ podaje nazwę województwa, w którym leży wskazane miasto.
|
§ wymienia cechy charakteryzujące największe miasta Polski,
§ uzasadnia, dlaczego do największych miast Polski należą: Warszawa, Łódź, Kraków, Wrocław, Poznań, Gdańsk, Katowice,
§ podaje przykłady wielkich zespołów miejsko-
-przemysłowych (aglomeracja warszawska, aglomeracja łódzka, Trójmiasto, GOP).
|
|
|
Ćwiczenia: Określanie położenia miast na mapie ściennej i na mapach w atlasie.
|
|
Lekcja 12. Które miasta Polski są najstarsze?
|
|
Najstarsze miasta Polski ośrodkami władzy państwowej i dzielnicowej. Wygląd średniowiecznego miasta. Przegląd najstarszych miast w Polsce.
|
§ wymienia stolice Polski w kolejności chronologicznej,
§ wymienia najstarsze miasta Polski,
§ wskazuje na mapie najstarsze miasta Polski.
|
§ omawia wygląd średniowiecznego miasta,
§ rozpoznaje najważniejsze zabytki w niektórych miastach,
§ projektuje wycieczkę po zabytkach wybranego miasta.
|
|
|
Ćwiczenia: Określanie położenia miast na mapie ściennej i na mapie w atlasie.
|
|
Lekcja 13. W Polsce jest wiele ciekawych miejsc
|
|
Kryteria wyboru ciekawych miejsc – przyrodnicze, kulturowe, historyczne. Przegląd wybranych miejsc w okolicy i w Polsce.
|
§ wskazuje na mapie Polski Giżycko, Olsztyn, Grunwald,
§ omawia atrakcje turystyczne Wieliczki
i Bóbrki,
§ określa położenie Rzeszowa i Olsztyna względem własnej miejscowości,
§ proponuje odwiedzenie ciekawego miejsca w okolicy i uzasadnia swój wybór.
|
§ rozpoznaje na fotografiach kaplicę św. Kingi w Wieliczce,
§ uzasadnia, dlaczego Grunwald i Bóbrka to miejsca, z których Polacy są dumni,
§ proponuje odwiedzenie ciekawego miejsca w Polsce i uzasadnia swój wybór, uwzględniając różne kryteria – historyczne, przyrodnicze, kulturowe.
|
|
|
Ćwiczenia: Określanie położenia miejscowości, o których mowa na lekcji, na mapie ściennej i na mapach w atlasie.
|
|
Zakres treści
|
Wymagania
|
Korelacja ze ścieżkami edukacyjnymi
|
|
Podstawowe
Uczeń:
|
Ponadpodstawowe
Uczeń:
|
|
Lekcja 14. Zaplanuj wycieczkę
|
|
Planowanie wycieczki.
Trasa wycieczki i jej znaczenie z punktu widzenia różnych czynników. Budżet wycieczki. Ekwipunek uczestnika wycieczki.
Zasady bezpieczeństwa na wycieczce.
|
§ wymienia zasady właściwego organizowania czasu wolnego i rekreacji,
§ wymienia główne czynności związane z organizacją dwudniowej wycieczki klasowej,
§ omawia szczegółowo jeden element planu wycieczki,
§ wskazuje na mapie turystycznej wybraną trasę wędrówki i odczytuje z mapy potrzebne informacje,
§ samodzielnie pakuje się na wycieczkę.
|
§ opisuje większość czynników, które trzeba uwzględnić podczas planowania wycieczki,
§ planuje budżet wycieczki,
§ wymienia podstawowe zasady bezpieczeństwa w zależności od typu i miejsca wycieczki,
§ wymienia skład apteczki na klasową wycieczkę.
|
Edukacja prozdrowotna
– treść nr 4.
|
|
Ćwiczenia: Wypełnianie karty wycieczki związanej z planowaniem wyjazdu.
|
|
Lekcja 15. Powtórzenie działu „Polska – moja ojczyzna”
|
|
Przypomnienie treści z tematów danego działu – przegląd i charakterystyka atrakcji turystycznych Polski.
|
§ wskazuje na mapie położenie Polski w Europie
i na świecie,
§ podaje nazwy państw, z którymi graniczy Polska,
§ wymienia i pokazuje na mapie największe miasta Polski,
§ podaje przykłady najstarszych miast Polski,
§ wskazuje na mapie Polski miasto będące stolicą jego województwa.
|
§ wyjaśnia, co to znaczy, że część granic Polski stanowią granice naturalne,
§ podaje aktualną liczbę województw w Polsce,
§ rozpoznaje najważniejsze zabytki w wybranych miastach,
§ projektuje wycieczkę po zabytkach wybranego miasta,
§ podaje możliwości korzystania z przewodników turystycznych w planowaniu wycieczki.
|
|
|
Zakres treści
|
Wymagania
|
Korelacja ze ścieżkami edukacyjnymi
|
|
Podstawowe
Uczeń:
|
Ponadpodstawowe
Uczeń:
|
|
Dział 3. Krainy Polski
|
|
Lekcja 16. Krajobrazy Polski są zróżnicowane
|
|
Pasy krajobrazowe w Polsce. Pas Pobrzeży. Pas Pojezierzy. Pas Nizin Środkowopolskich. Pas Wyżyn. Pas Gór. Krainy geograficzne.
|
§ nazywa i wskazuje na mapie Polski pasy krajobrazowe,
§ wyjaśnia pojęcie: kraina geograficzna,
§ zapisuje poprawnie nazwy krain geograficznych (wielką literą).
|
§ wymienia cechy charakterystyczne każdego pasa krajobrazowego,
§ określa położenie pasa krajobrazowego względem pozostałych,
§ podaje różnice pomiędzy poszczególnymi pasami krajobrazowymi,
§ rozpoznaje pasy krajobrazowe na podstawie opisu.
|
|
|
Ćwiczenie: Analiza mapy krajobrazowej Polski.
|
|
Lekcja 17. Sposoby ochrony przyrody są różne
|
|
Zagrożenie gatunków. Ochrona gatunkowa organizmów. Obszary chronione: parki narodowe, parki krajobrazowe, rezerwaty przyrody.
|
§ podaje przykłady gatunków objętych ochroną,
§ wyjaśnia, w jakim celu tworzy się parki narodowe,
§ wskazuje parki narodowe na mapie ochrony przyrody,
§ określa, czym jest rezerwat przyrody,
§ podaje przykład pomnika przyrody w pobliżu szkoły.
|
§ wymienia przyczyny zagrożenia gatunków,
§ charakteryzuje wybrany park narodowy,
§ porównuje różne rodzaje obszarów chronionych.
|
Edukacja ekologiczna – treść nr 5.
|
|
Ćwiczenia: Porównanie różnych rodzajów obszarów chronionych.
|
|
Lekcja 18. Bałtyk jest morzem wewnątrzkontynentalnym
|
|
Morze wewnątrzkontynentalne. Cieśniny Duńskie. Zasolenie Morza Bałtyckiego. Życie w Morzu Bałtyckim. Organizmy z pogranicza lądu i morza.
|
§ wskazuje Morze Bałtyckie wraz z Polską na mapie świata i Europy,
§ wskazuje na mapie Europy drogę morską z Morza Bałtyckiego na Morze Północne,
§ uzasadnia, dlaczego Morze Bałtyckie nazywamy morzem wewnątrzkontynentalnym,
§ odczytuje z mapy nazwy państw leżących nad Bałtykiem,
§ wymienia organizmy charakterystyczne dla Morza Bałtyckiego.
|
§ wyjaśnia przyczyny niewielkiego zasolenia Morza Bałtyckiego,
§ na schemacie przedsta-wiającym głębokość morza wskazuje miejsce występo-wania trawy morskiej, morszczynu i widlika,
§ wyjaśnia, dlaczego w morzu Bałtyckim żyje wiele organizmów słodkowodnych,
§ omawia zwyczaje rozrodcze ciernika lub igliczni,
§ uzasadnia, dlaczego betonowanie brzegów morskich źle wpływa na organizmy żyjące w Bałtyku.
|
|
|
Ćwiczenia: Określanie położenia własnej miejscowości względem Morza Bałtyckiego. Rozpoznawanie pospolitych organizmów żyjących w Bałtyku. Projekcja filmu pt. Bałtyk (Wydawnictwo Naukowe PWN).
|
|
Zakres treści
|
Wymagania
|
Korelacja ze ścieżkami edukacyjnymi
|
|
Podstawowe
Uczeń:
|
Ponadpodstawowe
Uczeń:
|
|
Lekcja 19. W krajobrazie nadmorskim występują wydmy
|
|
Wysokie i niskie wybrzeża nad Morzem Bałtyckim. Roślinność wydm. Zasady zachowania się nad morzem. Żuławy Wiślane.
|
§ wskazuje na mapie i nazywa krainy geograficzne należące do pasa pobrzeży,
§ rozpoznaje na schemacie
i nazywa wybrzeże klifowe (wysokie) i niskie,
§ wymienia rośliny charakterystyczne dla wydm,
§ wyjaśnia rolę roślin wydmowych w utrzymaniu piasku,
§ opisuje bezpieczne miejsca do kąpieli w morzu,
§ omawia zasady zachowania się podczas kąpieli w morzu.
|
§ wyjaśnia, dlaczego wybrzeże klifowe cofa się,
§ omawia, jak powstają mierzeje i jeziora przybrzeżne,
§ wyjaśnia, jak powstały Żuławy Wiślane,
§ uzasadnia konieczność przestrzegania zakazu chodzenia po wydmach
i niszczenia roślinności.
|
Edukacja prozdrowotna
– treść nr 2.
Jeżeli szkoła znajduje się w tym pasie krajobrazowym, edukacja regionalna
–treść nr 1 i 2.
Edukacja ekologiczna – treść nr 5.
|
|
Ćwiczenia: Układanie zasad zachowania obowiązujących nad morzem. Rozpoznawanie organizmów lądowych związanych z Morzem Bałtyckim.
|
|
Lekcja 20. Krajobraz pojezierzy jest pagórkowaty
|
|
Krainy geograficzne pasa pojezierzy. Krajobrazy naturalne na pojezierzach. Znaczenie gospodarcze i turystyczne pojezierzy.
|
§ wskazuje na mapie hipsometrycznej Polski pas pojezierzy,
§ wymienia nazwy krain geograficznych wchodzących w skład pojezierzy,
§ wyjaśnia, dlaczego pojezierza mogą być nazywane „rajem dla turystów”,
§ wymienia dyscypliny sportowe uprawiane na pojezierzach.
|
§ wyjaśnia, dlaczego na pojezierzach występuje tak dużo jezior,
§ wyjaśnia, co oznacza pojęcie „krajobrazy naturalne”, dlaczego występują one na pojezierzach,
§ omawia znaczenie gospodarcze pojezierzy,
§ analizuje problemy degradacji środowiska naturalnego, wskazuje przyczyny i związek z formami działalności człowieka.
|
Jeżeli szkoła znajduje się w tym pasie krajobrazowym, edukacja regionalna
– treść nr 1 i 2.
Edukacja ekologiczna – treść nr 4.
|
|
Ćwiczenia: Analiza fotografii przedstawiających krajobraz pasa pojezierzy.
|
|
Zakres treści
|
Wymagania
|
Korelacja ze ścieżkami edukacyjnymi
|
|
Podstawowe
Uczeń:
|
Ponadpodstawowe
Uczeń:
|
|
Lekcja 21. Krajobraz Nizin Środkowopolskich jest równinny
|
|
Krainy geograficzne Pasa Nizin Środkowopolskich. Nizina Śląska, Nizina Wielkopolska, Nizina Podlaska i Polesie Lubelskie. Największe polskie rzeki.
|
§ odczytuje z mapy i wskazuje krainy geograficzne należące do pasa nizin,
§ lokalizuje pas nizin na mapie Polski, określając „na południe od…, na północ od…”
§ wymienia różnice między krajobrazami pojezierzy i nizin.
|
§ wymienia różnice krajobrazowe między nizinami,
§ opisuje dokładnie wskazaną nizinę na podstawie analizy map tematycznych,
§ ocenia znaczenie gospodarcze danej niziny w skali kraju.
|
Jeżeli szkoła znajduje się w tym pasie krajobrazowym, korelacja z edukacją regionalną
– treść nr 1 i 2.
|
|
Ćwiczenia: Analiza map tematycznych prezentujących Niziny Środkowopolskie.
|
|
Lekcja 22. Nizina Mazowiecka jest największą polską niziną
|
|
Nizina Mazowiecka. Położenie. Rzeki. Kotlina Warszawska. Gospodarka.
|
§ wskazuje Nizinę Mazowiecką na mapie,
§ omawia położenie Niziny Mazowieckiej na podstawie mapy ogólnogeograficznej Polski,
§ odczytuje po 1–3 informacje o Nizinie Mazowieckiej z każdej mapy.
|
§ omawia czynniki, które ukształtowały obszar Niziny Mazowieckiej,
§ czyta, porównuje i interpretuje mapy tematyczne danego regionu,
§ rozpoznaje krainę geograficzną na podstawie opisu.
|
Edukacja regionalna
– treść nr 1 i 2. Na przykładzie lekcji o Nizinie Mazowieckiej nauczyciel może poprowadzić lekcję o swoim regionie. Cele lekcji, metody pracy, środki dydaktyczne będą takie same jak dotyczące Niziny Mazowieckiej.
|
|
Ćwiczenia: Analiza map tematycznych prezentujących Nizinę Mazowiecką.
|
|
Lekcja 23. Przyroda pojezierzy i nizin wymaga ochrony
|
|
Przyroda pojezierzy i nizin. Obszary wodne i błotne. Parki narodowe pojezierzy i nizin.
|
§ podaje przykłady zwierząt, których życie związane jest z jeziorami lub rzekami,
§ wyjaśnia, dlaczego pojezierza są atrakcyjne dla turystów,
§ wskazuje na mapie ochrony przyrody parki narodowe położone na pojezierzach i nizinach,
§ wskazuje na mapie bieg Bugu, Narwi i Biebrzy.
|
§ uzasadnia konieczność ochrony obszarów podmokłych,
§ krótko charakteryzuje parki narodowe: Wigierski, Narwiański i Biebrzański.
|
Edukacja ekologiczna – treść nr 5.
|
|
Ćwiczenia: Analiza wydawnictw prezentujących parki narodowe pojezierzy
|
|
Zakres treści
|
Wymagania
|
Korelacja ze ścieżkami edukacyjnymi
|
|
Podstawowe
Uczeń:
|
Ponadpodstawowe
Uczeń:
|
|
Lekcja 24. Wyżyna Lubelska jest przykładem krajobrazu rolniczego
|
|
Wyżyna Lubelska. Położenie. Krajobraz. Gleby. Rolnictwo. Przemysł spożywczy.
|
§ wymienia krainy należące do pasa wyżyn (na podstawie mapy),
§ wskazuje na mapie Wyżynę Lubelską,
§ podaje, że na Wyżynie Lubelskiej dobrze rozwija się rolnictwo,
§ wymienia 2–3 rośliny uprawiane na Wyżynie Lubelskiej.
|
§ na podstawie mapy charakteryzuje warunki przyrodnicze Wyżyny Lubelskiej,
§ charakteryzuje przyczyny intensywnego rozwoju rolnictwa na Wyżynie Lubelskiej,
§ wyjaśnia, dlaczego na Wyżynie Lubelskiej rozwinął się głównie przemysł spożywczy,
§ ocenia znaczenie Wyżyny Lubelskiej dla gospodarki kraju.
|
Jeżeli szkoła jest położona na Wyżynie Lubelskiej, edukacja regionalna
– treść nr 1 i 2.
|
|
Ćwiczenia: Analiza zależności między warunkami glebowymi i klimatycznymi, a rozwojem przemysłu spożywczego.
|
|
Lekcja 25. Wyżyna Śląska jest przykładem krajobrazu przemysłowo-miejskiego
|
|
Wyżyna Śląska. Bogactwa mineralne. Znaczenie węgla kamiennego. Rozwój przemysłu. Obecny krajobraz. Zanieczyszczenie środowiska.
|
§ wskazuje na mapie Wyżynę Śląską,
§ wymienia podstawowe surowce mineralne występujące na Wyżynie Śląskiej,
§ podaje cechy charakterystyczne krajobrazu przemysłowo-miejskiego,
§ podaje przyczyny zniszczenia środowiska przyrodniczego na Wyżynie Śląskiej.
|
§ charakteryzuje przyczyny powstania Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego,
§ ocenia znaczenie gospodarcze Wyżyny Śląskiej dla całego kraju,
§ ocenia szanse i zagrożenia mieszkańców Wyżyny Śląskiej,
§ opisuje Wyżynę Śląską na podstawie map tematycznych.
|
Jeżeli szkoła jest położona na Wyżynie Śląskiej, edukacja regionalna
– treść nr 1 i 2.
Edukacja ekologiczna – treść nr 4.
|
|
Ćwiczenia: Analiza ilustracji przedstawiających degradację środowiska naturalnego Wyżyny Śląskiej.
|
|
Lekcja 26. Wyżyna Krakowsko-Częstochowska jest zbudowana ze skał wapiennych
|
|
Wyżyna Krakowsko-
-Częstochowska. Krajobraz. Obszary chronione, turystyczne i rekreacyjne.
|
§ wskazuje na mapie Wyżynę Krakowsko-Częstochowską,
§ wskazuje na mapie główne miasta Jury: Kraków i Częstochowę,
§ określa położenie Ojcowskiego Parku Narodowego.
|
§ omawia pochodzenie skał wapiennych,
§ opisuje krajobraz Wyżyny Krakowsko-
-Częstochowskiej,
§ uzasadnia, dlaczego utworzono Zespół Jurajskich Parków Krajobrazowych,
§ przedstawia walory turystyczne i rekreacyjne Jury.
|
Edukacja ekologiczna – treść nr 5.
|
|
Ćwiczenia: Obserwacja okazów skał wapiennych. Doświadczenie – Identyfikacja skał wapiennych.
|
|
Zakres treści
|
Wymagania
|
Korelacja ze ścieżkami edukacyjnymi
|
|
Podstawowe
Uczeń:
|
Ponadpodstawowe
Uczeń:
|
|
Lekcja 27. Góry Świętokrzyskie są bardzo stare
|
|
Góry Świętokrzyskie. Położenie i wygląd. Kolebka polskiego górnictwa i hutnictwa. Świętokrzyski Park Narodowy.
|
§ wskazuje na mapie Góry Świętokrzyskie,
§ podaje, w jakim pasie krajobrazowym leżą Góry Świętokrzyskie,
§ odczytuje z mapy podstawowe informacje o Górach Świętokrzyskich.
|
§ wyjaśnia, dlaczego dzisiaj Góry Świętokrzyskie są niskie,
§ wyjaśnia, w jaki sposób powstają gołoborza,
§ uzasadnia określenie „Góry Świętokrzyskie są kolebką polskiego górnictwa i hutnictwa”,
§ ocenia Góry Świętokrzyskie pod względem atrakcyjności turystycznej.
|
Jeżeli szkoła położona jest w Górach Świętokrzyskich, edukacja regionalna – treść nr 1 i 2.
|
|
Ćwiczenia: Analiza map i wydawnictw prezentujących Świętokrzyski Park Narodowy.
|
|
Lekcja 28. Sudety leżą w południowo-zachodniej Polsce
|
|
Sudety. Położenie
i pasma górskie wchodzące w skład Sudetów. Karkonosze. Pogoda w górach. Ludność i gospodarka Sudetów. Degradacja przyrodnicza.
|
§ wskazuje na mapie Sudety,
§ wymienia pasma górskie wchodzące w skład Sudetów,
§ wymienia surowce mineralne występujące w Sudetach,
§ omawia przyczyny zanieczyszczenia środowiska przyrodniczego Sudetów.
|
§ wyjaśnia przyczyny zmiany roślinności wraz z wysokością,
§ analizuje walory turystyczne Sudetów,
§ ocenia znaczenie gospodarcze Sudetów dla kraju.
|
Jeżeli szkoła położona jest w Sudetach, edukacja regionalna
– treść nr 1 i 2.
Edukacja ekologiczna – treść nr 1 i 4.
|
|
Ćwiczenia: Analiza fotografii prezentujących różnorodność krajobrazów w Sudetach.
|
|
Lekcja 29. Tatry są przykładem gór wysokich
|
|
Tatry. Położenie, krajobraz Tatr Wysokich i Zachodnich. Piętra roślinne. Tatrzański Park Narodowy. Zasady zachowania się w górach.
|
§ wskazuje Tatry na mapie Polski,
§ określa położenie Tatr względem własnej miejscowości,
§ charakteryzuje krajobraz Tatr Wysokich i Zachodnich,
§ nazywa piętra roślinne w Tatrach,
§ wymienia rośliny charakterystyczne dla danego piętra,
§ podaje podstawowe zasady bezpieczeństwa obowiązujące w górach podczas wycieczek.
|
§ charakteryzuje piętra roślinne w Tatrach Wysokich,
§ tłumaczy różnice w krajobrazie Tatr Wysokich i Zachodnich,
§ omawia Tatrzański Park Narodowy.
|
Edukacja prozdrowotna
– treść nr 2.
|
|
Ćwiczenia: Określanie położenia własnej miejscowości względem Tatr; przyporządkowywanie organizmów do właściwych pięter górskich; opracowanie zasad zachowania się w górach.
|
|
Zakres treści
|
Wymagania
|
Korelacja ze ścieżkami edukacyjnymi
|
|
Podstawowe
Uczeń:
|
Ponadpodstawowe
Uczeń:
|
|
Lekcja 30. Powtórzenie działu „Krainy Polski”
|
|
Przypomnienie treści z tematów danego działu – przegląd i charakterystyka krain geograficznych z różnych pasów krajobrazowych wzdłuż biegu Wisły.
|
§ wskazuje na mapie pasy krajobrazowe i krainy geograficzne Polski,
§ określa położenie danej krainy, posługując się kierunkami świata,
§ wymienia główne cechy krajobrazowe danej krainy geograficznej,
§ odczytuje proste informacje z mapy ogólnogeograficznej Polski i z map krajobrazowych,
§ nazywa piętra roślinne w Tatrach,
§ wskazuje na mapie swój region i podaje podstawowe jego cechy.
.
|
§ charakteryzuje każdą z krain geograficznych,
§ porównuje warunki naturalne i gospodarkę krain geograficznych Polski,
§ ocenia znaczenie danej krainy geograficznej pod względem gospodarczym i turystycznym,
§ charakteryzuje warunki naturalne i gospodarkę swego regionu.
|
Edukacja regionalna – treść nr 1 i 2.
|
|
Zakres treści
|
Wymagania
|
Korelacja ze ścieżkami edukacyjnymi
|
|
Podstawowe
Uczeń:
|
Ponadpodstawowe
Uczeń:
|
|
Dział 4. Polska – państwo w Europie
|
|
Lekcja 31. Naszymi północnymi i wschodnimi sąsiadami są: Rosja, Litwa, Białoruś i Ukraina
|
|
Sąsiedzi z północy
i wschodu: Rosja, Litwa, Białoruś, Ukraina.
|
§ wskazuje na mapie granice między Polską a Rosją, Litwą, Białorusią i Ukrainą,
§ wskazuje na mapie stolice tych państw.
|
§ wymienia oficjalne nazwy Białorusi, Litwy, Rosji, Ukrainy,
§ na podstawie mapy charakteryzuje krajobraz północnych, północno-
-wschodnich i wschodnich sąsiadów Polski,
§ odróżnia flagi Białorusi, Litwy, Rosji, i Ukrainy,
§ wyjaśnia, co to są euroregiony i po co zostały utworzone.
|
Edukacja ekologiczna – treść nr 4.
|
|
Ćwiczenia: Praca z mapą ścienną i mapą w atlasie. Określanie położenia północnych, północno-wschodnich i wschodnich granic Polski.
|
|
Lekcja 32. Naszymi południowymi sąsiadami są: Słowacja i Czechy
|
|
Słowacja i Czechy. Oficjalna nazwa państw. Warunki naturalne. Stolice. Walory turystyczne.
|
§ określa położenie Słowacji
i Czech, wskazuje te państwa na mapie,
§ wskazuje na mapie stolice tych państw,
§ wymienia oficjalne nazwy Słowacji i Czech,
§ wymienia główne atrakcje turystyczne Słowacji i Czech.
|
§ odróżnia flagi Słowacji
i Czech,
§ omawia ciekawe pod względem turystycznym miejsca Słowacji i Czech.
|
|
|
Ćwiczenia: Praca z mapą ścienną i mapą w atlasie: określanie położenia południowych i południowo-
-zachodnich granic Polski; odczytywanie z mapy podstawowych informacji na temat Słowacji i Czech; analiza zdjęć, pocztówek, folderów ze Słowacji i Czech.
|
|
Lekcja 33. Naszymi zachodnimi sąsiadami są Niemcy
|
|
Niemcy. Pełna nazwa państwa. Warunki naturalne. Stolica i główne rzeki. Walory turystyczne.
|
§ wskazuje Niemcy na mapie Europy, pokazuje przebieg granicy polsko-niemieckiej,
§ wskazuje na mapie stolicę Niemiec i podaje jej nazwę,
§ odczytuje z mapy ogólnogeograficznej proste informacje dotyczące Niemiec,
§ podaje najważniejsze informacje o środowisku przyrodniczym Niemiec.
|
§ charakteryzuje Niemcy pod względem przyrodniczym i turystycznym,
§ odczytuje i analizuje informacje o Niemczech z różnych map,
§ wymienia ważne miasta i podaje ich znaczenie,
|
|
|
Ćwiczenia: Analiza mapy ogólnogeograficznej Niemiec.
|
|
Zakres treści
|
Wymagania
|
Korelacja ze ścieżkami edukacyjnymi
|
|
Podstawowe
Uczeń:
|
Ponadpodstawowe
Uczeń:
|
|
Lekcja 34. Francja i Wielka Brytania są dużymi państwami Europy
|
|
Wielka Brytania i Francja. Pełna nazwa kraju. Położenie geograficzne. Stolice i główne rzeki. Zabytki. Atrakcje turystyczne.
|
§ wskazuje na mapie Europy położenie Francji,
§ wyjaśnia, że Wielka Brytania to nazwa kraju składającego się z Anglii, Walii, Szkocji i Irlandii Północnej,
§ wskazuje na mapie fizycznej te części Wielkiej Brytanii,
§ wymienia stolice Francji
i Wielkiej Brytanii.
|
§ na podstawie mapy charakteryzuje krajobraz Francji i Wielkiej Brytanii,
§ wymienia nazwy rzek przepływających przez stolice obu krajów, wskazuje ich bieg na mapie,
§ podaje przykłady trzech ciekawych atrakcji turystycznych, które można obejrzeć w obu krajach.
|
Edukacja czytelnicza i medialna
– treść nr 10.
|
|
Ćwiczenia: Praca z mapą ścienną i mapą w atlasie; określanie państw sąsiadujących z Francją i miast leżących nad Sekwaną i Tamizą.
|
|
Lekcja 35. Państwa Europy Południowej leżą nad Morzem Śródziemnym
|
|
Państwa Europy Południowej. Położenie geograficzne, wielkość i ukształtowanie powierzchni Włoch i Hiszpanii. Główne zabytki.
|
§ wskazuje na mapie Europy państwa leżące nad Morzem Śródziemnym,
§ odczytuje dane z diagramu klimatycznego,
§ wymienia najważniejsze atrakcje turystyczne, dla których warto odwiedzić Włochy i Hiszpanię,
§ podaje stolice Włoch
i Hiszpanii.
|
§ omawia najważniejsze zabytki Włoch i Hiszpanii,
§ charakteryzuje ukształtowanie terenu Włoch i Hiszpanii,
§ porównuje Włochy, Hiszpanię i Polskę pod względem wielkości i liczby ludności.
|
|
|
Ćwiczenia: Analiza map, zdjęć, pocztówek, folderów z Włoch i Hiszpanii.
|
|
Lekcja 36. Państwa skandynawskie leżą na północy Europy
|
|
Państwa północnej Europy. Warunki naturalne. Stolice państw. Walory turystyczne. Główne zabytki. Sławni ludzie.
|
§ określa położenie państw skandynawskich i wskazuje je na mapie Europy,
§ nazywa i wskazuje na mapie stolice tych państw,
§ wymienia główne atrakcje turystyczne państw skandynawskich.
|
§ wymienia oficjalne nazwy poszczególnych państw skandynawskich,
§ omawia ciekawe pod względem turystycznym miejsca i obiekty państw skandynawskich.
|
|
|
Ćwiczenia: Praca z mapą ścienną i mapą w atlasie: określanie położenia państw skandynawskich; odczytywanie z mapy podstawowych informacji na temat państw skandynawskich; analiza zdjęć, pocztówek, folderów prezentujących państwa skandynawskie.
|
|
Zakres treści
|
Wymagania
|
Korelacja ze ścieżkami edukacyjnymi
|
|
Podstawowe
Uczeń:
|
Ponadpodstawowe
Uczeń:
|
|
Lekcja 37. Europa się jednoczy
|
|
Mapa polityczna Europy. Unia Europejska. Kraje członkowskie Unii. Znaczenie wspólnej Europy. Waluta euro.
|
§ podaje nazwy co najmniej pięciu państw wchodzących w skład UE,
§ opisuje flagę UE,
§ wymienia dwa powody powstania UE,
§ nazywa walutę UE i przelicza ją na złotówki po kursie podanym przez nauczyciela.
|
§ wyjaśnia, co to jest Unia Europejska,
§ wymienia trzy korzyści wejścia Polski do UE,
§ podaje argumenty i prowadzi dyskusję na temat znaczenia przystąpienia Polski do UE.
|
Edukacja czytelnicza i medialna
– treść nr 4.
|
|
Ćwiczenia: Praca z mapą ścienną i mapą w atlasie: odszukiwanie państw Unii Europejskiej na mapie politycznej Europy.
|
|
Lekcja 38. Powtórzenie działu „Polska – państwo w Europie”
|
|
Charakterystyka wybranych państw Europy pod względem geograficznym, turystycznym, gospodarczym.
|
§ wskazuje na mapie państwa sąsiadujące z Polską i ich stolice,
§ wskazuje na mapie inne państwa europejskie, ich stolice i kraje z nimi graniczące,
§ podaje pełne nazwy państw graniczących z Polską.
|
§ wskazuje na mapie państwa położone na półwyspach, bez dostępu do morza, wyspiarskie, skandynawskie,
§ porównuje krajobrazy państw na podstawie mapy ogólnogeograficznej,
§ podaje przykłady najsławniejszych zabytków w wybranych krajach Europy,
§ uzasadnia popularność sportów zimowych w krajach skandynawskich,
§ wyjaśnia, dlaczego powstała Unia Europejska.
|
|
|
Ćwiczenia: Układanka znajdująca się w scenariuszu lekcji.
|
|
Zakres treści
|
Wymagania
|
Korelacja ze ścieżkami edukacyjnymi
|
|
Podstawowe
Uczeń:
|
Ponadpodstawowe
Uczeń:
|
|
Dział 5. Mój organizm
|
|
Lekcja 39. Ciało człowieka działa jak precyzyjny mechanizm
|
|
Hierarchiczna struktura organizmu człowieka. Komórki, narządy i układy narządów.
|
§ podaje przykłady narządów organizmu człowieka i ich funkcji,
§ omawia hierarchiczność budowy organizmu,
§ wskazuje, że podstawowym elementem budującym organizm jest komórka.
|
§ podaje przykłady układów narządów i ich funkcji,
§ przedstawia szczególną rolę układu nerwowego,
§ rozpoznaje położenie wybranych narządów na rysunkach anatomicznych,
§ wyjaśnia pojęcie „tkanka”, podaje przykłady tkanek.
|
|
|
Ćwiczenia: Obserwacje mikroskopowe krwi i tkanki mięśniowej gładkiej ssaka.
|
|
Lekcja 40. Skóra chroni organizm
|
|
Budowa, funkcje i higiena skóry.
|
§ wyjaśnia, na czym polega rola skóry,
§ wprowadza w życie podstawowe zasady higieny skóry,
§ uzasadnia, dlaczego o skórę należy dbać.
|
§ omawia reakcje skóry na zmiany temperatury otoczenia,
§ podaje, w jaki sposób można zbadać rozmieszczenie ciałek czuciowych w skórze.
|
Edukacja prozdrowotna – treść nr 1.
|
|
Ćwiczenia: Badanie rozmieszczenia ciałek czuciowych w skórze (karta pracy nr 3 z CD-ROM-u dla nauczyciela).
|
|
Lekcja 41. Mięśnie, kości i stawy umożliwiają poruszanie się
|
|
Szkielet. Funkcje w organizmie. Główne części szkieletu. Połączenia kości. Mięśnie.
|
§ wymienia funkcje szkieletu,
§ wskazuje na planszy podstawowe części szkieletu,
§ określa rolę układu mięśniowego w organizmie,
§ wskazuje dwa przeciwstawnie działające mięśnie, np. zginacz i prostownik przedramienia,
§ wskazuje na modelu szkieletu człowieka rodzaje połączeń kości.
|
§ wymienia elementy składowe szkieletu człowieka,
§ wskazuje główne mięśnie organizmu człowieka,
§ uzasadnia, że mięśnie muszą pracować parami,
§ omawia budowę i funkcjonowanie stawu.
|
|
|
Ćwiczenia: Wskazywanie na modelu części szkieletu człowieka i rodzajów stawów; analiza ryciny przedstawiającej budowę stawu; ćwiczenia zawarte w karcie pracy nr 4 i nr 5. Projekcja filmu pt. Szkielet.
|
|
Zakres treści
|
Wymagania
|
Korelacja ze ścieżkami edukacyjnymi
|
|
Podstawowe
Uczeń:
|
Ponadpodstawowe
Uczeń:
|
|
Lekcja 42. W układzie pokarmowym jest trawione pożywienie
|
|
Budowa układu pokarmowego. Trawienie pokarmów. Wchłanianie i transport do komórek.
|
§ określa, do czego jest potrzebny układ pokarmowy,
§ na schematach budowy układu pokarmowego wskazuje i nazywa najważniejsze narządy,
§ omawia rolę krwi w odżywianiu komórek.
|
§ omawia ogólnie przebieg procesów zachodzących w przewodzie pokarmowym,
§ wskazuje, które procesy i dlaczego są przemianami chemicznymi, a które fizycznymi.
|
|
|
Ćwiczenia: Trawienie skrobi przez ślinę.
|
|
Lekcja 43. Układ oddechowy zapewnia wymianę gazową
|
|
Budowa i rola układu oddechowego. Higiena układu oddechowego.
|
§ określa rolę układu oddechowego,
§ wymienia podstawowe zasady dbałości o układ oddechowy,
§ wskazuje na schemacie i nazywa narządy budujące układ oddechowy.
|
§ uzasadnia, dlaczego oddychanie przez nos jest zdrowsze niż przez usta,
§ przedstawia rolę krtani,
§ omawia rolę płuc w powiązaniu z ich budową.
|
Edukacja prozdrowotna – treść nr 1.
|
|
Ćwiczenia: Obserwacja mikroskopowa pęcherzyków płucnych.
|
|
Lekcja 44. Krew jest życiodajnym płynem krążącym dzięki sercu
|
|
Krążenie krwi jako warunek życia człowieka. Funkcje krwi. Rola serca i naczyń krwionośnych.
|
§ wymienia główne funkcje krwi,
§ określa rolę serca,
§ krótko charakteryzuje rodzaje naczyń krwionośnych.
|
§ uzasadnia, że krążenie krwi jest warunkiem życia człowieka,
§ omawia przepływ krwi w sercu, z uwzględnieniem roli zastawek.
|
|
|
Ćwiczenia: Projekcja filmu pt. Praca zastawek serca.
|
|
Lekcja 45. Układ nerwowy kieruje organizmem
|
|
Układ nerwowy. Podział, funkcja. Budowa komórki nerwowej. Reakcje odruchowe.
|
§ omawia ogólną budowę układu nerwowego,
§ uzasadnia, że mózg jest najważniejszym narządem naszego ciała,
§ nazywa elementy budowy komórki nerwowej,
§ nazywa, korzystając z planszy, części mózgu człowieka.
|
§ wskazuje przystosowanie budowy komórki nerwowej do pełnionej funkcji,
§ wskazuje na schemacie przebieg reakcji odruchowej,
§ wyjaśnia, jakie znaczenie mają reakcje odruchowe dla organizmu,
§ uzasadnia, dlaczego nie mamy wpływu na wiele reakcji odruchowych.
|
|
|
Ćwiczenia: Analiza reakcji odruchowej kolana oraz zwężania się i rozszerzania źrenicy oka; analiza ryciny przedstawiającej układ nerwowy człowieka oraz komórkę nerwową.
|
|
Zakres treści
|
Wymagania
|
Korelacja ze ścieżkami edukacyjnymi
|
|
Podstawowe
Uczeń:
|
Ponadpodstawowe
Uczeń:
|
|
Lekcja 46. Poznaj właściwości światła
|
|
Źródła światła. Właściwości światła. Odbicie światła, załamanie światła. Rodzaje soczewek
|
§ wymienia źródła światła,
§ opisuje właściwości światła na wybranych przez siebie przykładach,
§ proponuje doświadczenie pokazujące załamanie światła na granicy dwóch ośrodków.
|
§ wyjaśnia, na czym polega odbicie światła,
§ odróżnia ciała, które są źródłami światła, a które jedynie odbijają światło,
§ podaje przykłady ośrodków, na granicy których można obserwować załamanie światła,
§ dzieli soczewki ze względu na ich kształt i opisuje ich własności.
|
Edukacja prozdrowotna – treść nr 1 i 2.
|
|
Ćwiczenia: Zadania z karty pracy nr 6 Oglądamy przedmiot w wodzie oraz karty pracy nr 7 Budujemy zegar słoneczny. Prezentowanie za pomocą rzutnika pisma, jak soczewka skupiająca skupia promienie świetlne,
a soczewka rozpraszająca je rozprasza.
|
|
Lekcja 47. Oko odbiera wrażenia świetlne
|
|
Oko. Budowa, funkcje. Wady wzroku, korekta za pomocą soczewek.
|
§ określa funkcje oka jako narządu zmysłu,
§ wskazuje części oka na modelu lub planszy,
§ podaje podstawowe funkcje wskazanych elementów oka,
§ wskazuje podstawowe zasady dbałości o wzrok.
|
§ wyjaśnia powstawanie obrazu na siatkówce,
§ wskazuje rolę mózgu w odbieraniu wrażeń świetlnych ze środowiska,
§ wyjaśnia, na czym polega praca okulisty i optyka.
|
Edukacja prozdrowotna – treść nr 1 i 2.
|
|
Ćwiczenia: Analiza budowy oka przedstawionego na planszy lub modelu. Omówienie ćwiczenia zamieszczonego w karcie pracy nr 8 Sprawdź, w jaki sposób oko wytwarza obraz, a także nr 9 Złudzenia wzrokowe – czy nasze oczy są niedoskonałe.
|
|
Lekcja 48. Dźwięki są wokół nas
|
|
Powstawanie dźwięków. Rodzaje dźwięków. Prędkość dźwięku. Rozchodzenie się dźwięków. Wpływ budowy ucha na rozpoznawanie różnych rodzajów dźwięków.
|
§ wymienia źródła dźwięków wokół nas,
§ wyszukuje z otoczenia ciała, które drgając, wytwarzają dźwięki,
§ podaje przykłady świadczące o tym, że w różnych ośrodkach dźwięki rozchodzą się z różnymi prędkościami,
§ podaje sposoby zabezpieczania się przed dźwiękami o dużym natężeniu.
|
§ opisuje warunek rozchodzenia się dźwięku w danym ośrodku,
§ wyjaśnia, od czego zależy prędkość rozchodzenia się dźwięków w różnych substancjach (ośrodkach),
§ wymienia przykłady dźwięków o różnym natężeniu.
|
|
|
Ćwiczenia: Różne sposoby wytwarzania dźwięków w otaczającej nas przyrodzie. Wyszukiwanie źródeł dźwięków dochodzących do pracowni przyrodniczej z zewnątrz klasy.
|
|
Zakres treści
|
Wymagania
|
Korelacja ze ścieżkami edukacyjnymi
|
|
Podstawowe
Uczeń:
|
Ponadpodstawowe
Uczeń:
|
|
Lekcja 49. Ucho odbiera wrażenia dźwiękowe
|
|
Ucho. Budowa i funkcja.
|
§ wymienia części ucha,
§ wskazuje na modelu lub planszy elementy ucha,
§ wskazuje podstawowe zasady dbałości o słuch.
|
§ wymienia w prawidłowej kolejności poszczególne części ucha, które zostają wprowadzone w drgania pod wpływem fali dźwiękowej,
§ określa funkcję ucha jako narządu słuchu i równowagi,
§ uzasadnia, dlaczego nie należy słuchać zbyt głośnej muzyki.
|
Edukacja prozdrowotna – treść nr 1 i 2.
|
|
Ćwiczenia: Analiza budowy ucha przedstawionego na planszy lub modelu; omówienie ćwiczenia zamieszczonego w karcie pracy nr 11 Czy można wspomóc ucho, aby lepiej słyszało?
|
|
Lekcja 50. Układy rozrodcze umożliwiają wydawanie na świat potomstwa
|
|
Układ rozrodczy żeński i męski. Budowa, funkcja. Różnica w budowie komórek rozrodczych.
|
§ wskazuje różnice w budowie komórki jajowej
i plemnika,
§ nazywa poszczególne elementy budowy układu rozrodczego kobiety
i mężczyzny,
§ określa rolę układu rozrodczego kobiety
i mężczyzny.
|
§ wskazuje na planszy rozmieszczenie narządów rozrodczych kobiety
i mężczyzny,
§ określa rolę poszczególnych narządów
w układach rozrodczych.
|
Wychowanie do życia w rodzinie – treść nr 4.
|
|
Ćwiczenia: Analiza budowy układów rozrodczych przedstawionych na planszy lub foliogramie; obserwacje fotografii plemników i komórek jajowych.
|
|
Lekcja 51. Rozwój zarodkowy i płodowy człowieka przebiega w organizmie matki
|
|
Miejsce powstawania plemników i komórek jajowych. Zapłodnienie. Rozwój zarodkowy
i płodowy.
|
§ określa miejsce powstawania plemników
i komórek jajowych,
§ wyjaśnia, co to jest zapłodnienie,
§ przedstawia za pomocą schematycznego rysunku moment zapłodnienia,
§ wyjaśnia, co to jest pępowina, poród,
§ wskazuje na planszy miejsce zapłodnienia i dalszą drogę zapłodnionej komórki jajowej.
|
§ wyjaśnia, dlaczego do komórki jajowej wnika tylko jeden plemnik,
§ wyjaśnia, co to jest ciąża, zarodek, płód, łożysko,
§ podaje przykłady świadczące o tym, że dziecko w łonie matki się rozwija.
|
Wychowanie do życia w rodzinie – treść nr 5.
|
|
Ćwiczenia: Projekcja fragmentów filmu pt. Widziane z ukrycia. Inscenizacja połączona z prezentacją rozwoju zarodka i płodu w kolejnych miesiącach ciąży.
|
|
Zakres treści
|
Wymagania
|
Korelacja ze ścieżkami edukacyjnymi
|
|
Podstawowe
Uczeń:
|
Ponadpodstawowe
Uczeń:
|
|
Lekcja 52. W życiu człowieka wyróżnia się kilka etapów
|
|
Etapy rozwojowe człowieka po urodzeniu.
|
§ wymienia etapy rozwojowe człowieka po urodzeniu,
§ wykazuje potrzeby człowieka na każdym etapie rozwoju.
|
§ rozpoznaje na podstawie opisu i fotografii etap rozwojowy człowieka,
§ podaje charakterystykę etapów rozwojowych człowieka.
|
|
|
Ćwiczenia: Rozpoznawanie etapu rozwojowego osoby przedstawionej na zdjęciu; porządkowanie zdjęć zgodnie z wzrastającymi etapami rozwoju osób przedstawionych na tych zdjęciach.
|
|
Lekcja 53. Jakie zmiany zachodzą w okresie dojrzewania?
|
|
Dojrzewanie płciowe. Zmiany zachodzące w organizmach dziewcząt i chłopców w okresie dojrzewania.
|
§ wyjaśnia, na czym polega dojrzewanie dziewcząt
i chłopców,
§ omawia zmiany zachodzące w organizmach podczas dojrzewania,
§ wskazuje czynniki wpływające pozytywnie
i negatywnie na rozwój organizmu w okresie dojrzewania.
|
§ wyjaśnia, co oznacza termin „dojrzewanie płciowe”,
§ charakteryzuje etap dojrzewania.
|
Wychowanie do życia w rodzinie – treść nr 7.
|
|
Ćwiczenia: Projekcja filmu pt. Chłopcy. Przemiany wieku dojrzewania oraz Dziewczęta. Przemiany wieku dojrzewania; doświadczenie zamieszczone w karcie pracy z zeszytu ćwiczeń Modelowanie zmian zachodzących w krtani podczas mutacji
|
|
Lekcja 54. Powtórzenie działu „Mój organizm”
|
|
Porównanie budowy i roli poznanych układów wewnętrznych oraz skóry. Hierarchiczna struktura organizmu.
|
§ określa rolę poznanych układów narządów oraz skóry,
§ na planszach wskazuje najważniejsze narządy wchodzące w skład poznanych układów,
§ wyjaśnia hierarchiczność struktury organizmu: komórka – tkanka – narząd – układ narządów.
|
§ określa rolę wybranych narządów w ciele człowieka,
§ podaje przykłady współpracy między układami narządów,
§ na podstawie rycin rozpoznaje niektóre rodzaje komórek budujących ciało człowieka, omawia ich budowę w powiązaniu z funkcją.
|
|
Zakres treści
|
Wymagania
|
Korelacja ze ścieżkami edukacyjnymi
|
|
Podstawowe
Uczeń:
|
Ponadpodstawowe
Uczeń:
|
|
Dział 6. Moje zdrowie
|
|
Lekcja 55. Jak zdrowo się odżywiać?
|
|
Rola składników pokarmowych. Zasady prawidłowego żywienia. Zróżnicowanie potrzeb żywieniowych. Planowanie jadłospisów.
|
§ uzasadnia celowość stosowania zasad prawidłowego żywienia,
§ wyjaśnia, w jakim celu człowiek się odżywia,
§ podaje podstawowe zasady dotyczące zakupu i przechowywania produktów pokarmowych oraz przygotowywania posiłków.
|
§ wymienia podstawowe składniki pokarmów i ich funkcje,
§ wskazuje przykłady produktów o dużej zawartości: cukrów, tłuszczów, białek, witamin
i wody,
§ planuje jadłospis zgodnie
z zasadami prawidłowego żywienia.
|
Edukacja prozdrowotna – treść nr 3.
|
|
Ćwiczenia: Określanie składu produktów spożywczych przyniesionych przez uczniów. Analiza piramidy zdrowego żywienia; przeprowadzenie doświadczeń zaproponowanych w karcie pracy nr 12 Jak rozpoznamy, czy pokarm zawiera tłuszcze i skrobię?
|
|
Lekcja 56. Jak dbać o własne ciało?
|
|
Podstawowe zasady higieny osobistej.
|
§ podaje zasady pielęgnacji skóry, włosów, zębów i paznokci,
§ wskazuje znaczenie czystości odzieży, obuwia, bielizny i otoczenia dla utrzymania zdrowia,
§ podaje przykłady ubioru dostosowanego do pory roku i rodzaju wykonywanej pracy.
|
§ wymienia rodzaje zębów dorosłego człowieka i podaje ich funkcje,
§ proponuje doświadczenie ukazujące niszczenie szkliwa nazębnego,
§ uzasadnia twierdzenie, że przestrzeganie higieny osobistej jest obowiązkiem każdego człowieka.
|
Edukacja prozdrowotna – treść nr 1.
Wychowanie do życia w rodzinie – treść nr 8.
|
|
Ćwiczenia: Obserwacja efektów doświadczenia zaproponowanego w karcie pracy nr 4 z zeszytu ćwiczeń Higiena jamy ustnej. Ćwiczenia z wykorzystaniem modelu czaszki doskonalące technikę mycia zębów; pokaz korzystania z nici dentystycznej.
|
|
Lekcja 57. Jak wypoczywać?
|
|
Wypoczynek. Rodzaje, znaczenie dla zachowania zdrowia. Zasady bezpieczeństwa.
|
§ podaje przykłady biernego i aktywnego wypoczynku,
§ wskazuje formy wypoczynku odpowiednie dla siebie,
§ omawia trzy formy wypoczynku czynnego, uwzględniając zasady bezpieczeństwa,
§ podaje zasady zachowania się na łonie natury.
|
§ omawia sytuacje, w których należy wypoczywać aktywnie, a w których biernie,
§ uzasadnia, dlaczego ćwiczenia fizyczne usprawniają organizm,
§ podaje przykłady zabezpieczeń ciała przed kontuzją podczas uprawiania wybranych dyscyplin sportowych.
|
Edukacja prozdrowotna – treść nr 4.
|
|
Ćwiczenia: Opracowanie zasad bezpieczeństwa dla wybranych form wypoczynku aktywnego; analiza sprzętu narciarskiego i roweru pod kątem bezpieczeństwa użytkowania.
|
Zakres treści
|
Wymagania
|
Korelacja ze ścieżkami edukacyjnymi
|
|
Podstawowe
Uczeń:
|
Ponadpodstawowe
Uczeń:
|
|
Lekcja 58. Co robić w razie uszkodzenia ciała?
|
|
Sytuacje niebezpieczne. Uszkodzenia skóry, kości. Poprawne zachowania.
|
§ podaje przyczyny uszkodzeń skóry,
§ wskazuje sposoby postępowania podczas opatrywania otarcia lub skaleczenia,
§ omawia zabezpieczenia ciała przed skutkami nad-miernego promieniowania słonecznego,
§ omawia objawy złamania kości.
|
§ wskazuje poprawne postępowanie w wypadku pogryzienia przez zwierzę.
§ podaje różnice między zwichnięciem a złamaniem,
§ wyjaśnia, dlaczego nie należy opalać się bez zabezpieczenia skóry.
|
Edukacja prozdrowotna – treść nr 2.
|
|
Ćwiczenia: Etapy opatrywania uszkodzenia skóry – otarcia, skaleczenia, rany, oparzenia, odmrożenia; sposoby postępowania i udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku – pozycja boczna ustalona, pomoc osobie poszkodowanej, unieruchomianie złamanej kończyny.
|
|
Lekcja 59. Co znaczy przysłowie: w zdrowym ciele zdrowy duch?
|
|
Zdrowie i trzy jego aspekty. Zasady zachowania zdrowia.
|
§ wyjaśnia, co to jest zdrowie,
§ omawia podstawowe zasady zachowania zdrowia,
§ podaje przykłady dotyczące zdrowia fizycznego, psychicznego i społecznego.
|
§ podaje przykłady wyrażania pozytywnych uczuć za pomocą gestów
i mowy ciała,
§ uzasadnia twierdzenie, że zdrowie w dużej mierze zależy od nas samych.
|
Edukacja prozdrowotna – treść nr 1, 5, 6.
|
|
Ćwiczenia: Analiza czynników mających wpływ na zdrowie i grupowanie ich zgodnie z kryterium: mam wpływ – nie mam wpływu (wnioskiem powinno być stwierdzenie, że w 50% mamy wpływ na własne zdrowie).
|
|
Lekcja 60. Choroby zakaźne są wywoływane przez wirusy i drobnoustroje
|
|
Choroby zakaźne. Drobnoustroje chorobotwórcze. Pasożytnicze zwierzęta. Drogi zakażenia.
|
§ wyjaśnia, czym różnią się choroby zakaźne od innych chorób,
§ podaje przykłady chorób zakaźnych człowieka i dróg, którymi atakują organizm.
|
§ wskazuje przykłady chorób bakteryjnych i wirusowych,
§ wskazuje przykłady zwierząt – pasożytów człowieka,
§ omawia objawy wybranych chorób zakaźnych.
|
|
|
Ćwiczenia: Analiza cyklu życiowego tasiemca.
|
|
Lekcja 61. Walka z chorobami zakaźnymi jest trudna, ale konieczna
|
|
Sposoby zapobiegania chorobom zakaźnym. Szczepienia ochronne. Dezynfekcja.
|
§ omawia podstawowe sposoby zapobiegania chorobom zakaźnym,
§ uzasadnia, dlaczego przed zastosowaniem leku trzeba zwrócić się o poradę lekarską.
|
§ wyjaśnia zasadę działania szczepionki,
§ podaje podstawowe sposoby leczenia chorób bakteryjnych, wirusowych i pasożytniczych,
§ wyjaśnia termin „dezynfek-cja” i określa znaczenie tego zabiegu w zapobieganiu chorobom zakaźnym.
|
Edukacja prozdrowotna – treść nr 9.
|
|
Ćwiczenia: Dobieranie sposobów zapobiegania chorobom zakaźnym do różnych dróg zakażenia.
|
|
Zakres treści
|
Wymagania
|
Korelacja ze ścieżkami edukacyjnymi
|
|
Podstawowe
Uczeń:
|
Ponadpodstawowe
Uczeń:
|
|
Lekcja 62. Kiedy, dlaczego i jak należy mówić NIE?
|
|
Uzależnienie. Nikotynizm, alkoholizm, narkomania, niebezpieczny internet. Postawa asertywna.
|
§ wymienia sytuacje, w których należy powiedzieć nie,
§ wskazuje sposoby odmawiania picia alkoholu i palenia tytoniu,
§ wyjaśnia, co to jest uzależnienie.
|
§ wskazuje możliwości zachowań asertywnych wobec presji otoczenia,
§ omawia skutki działania nikotyny na organizm człowieka,
§ wyjaśnia, dlaczego znajomości zawarte przez internet mogą być niebezpieczne,
§ uzasadnia konieczność zachowania postawy antyalkoholowej i antynikotynowej.
|
Edukacja prozdrowotna – treść nr 10.
|
|
Ćwiczenia: Scenki – prezentacja zachowań asertywnych. Projekcja fragmentów filmu pt. Palenie tytoniu a fizjologia człowieka, Epitafium dla narkomana.
|
|
Lekcja 63. Powtórzenie działu „Moje zdrowie”
|
|
Zdrowy styl życia. Prawidłowe odżywianie się, higiena ciała i otoczenia. Choroby zakaźne i pasożytnicze. Wypoczynek, ruch na świeżym powietrzu. Pojęcie zdrowia.
|
§ wyjaśnia, dlaczego zdrowie jest bardzo ważne w życiu każdego człowieka,
§ wymienia zachowania składające się na zdrowy styl życia,
§ podaje zasady prawidło-wego odżywiania się,
§ omawia zasady higieny ciała,
§ wymienia podstawowe zasady zapobiegania chorobom zakaźnym,
§ uzasadnia, dlaczego podstawą zdrowia jest sprawność fizyczna organizmu,
§ wymienia podstawowe zasady higieny osobistej
i otoczenia.
|
§ uzasadnia, że w dużej mierze mamy wpływ na własne zdrowie,
§ omawia wpływ poszczególnych składników pokarmowych na organizm człowieka,
§ podaje podstawowe sposoby leczenia chorób bakteryjnych, wirusowych
i pasożytniczych,
§ wyjaśnia, dlaczego życzliwa postawa wobec innych ułatwia kontakty międzyludzkie.
|
Edukacja prozdrowotna – treść nr 1, 2, 3, 4, 5.
|
|
Zakres treści
|
Wymagania
|
Korelacja ze ścieżkami edukacyjnymi
|
|
Podstawowe
Uczeń:
|
Ponadpodstawowe
Uczeń:
|
|
Dział 7. Sposoby życia organizmów
|
|
Lekcja 64. Czynności życiowe organizmów są podobne
|
|
Przyroda żywa i nieożywiona. Cechy organizmów. Czynności życiowe.
|
§ wymienia podstawowe czynności życiowe organizmów,
§ wskazuje, w jaki sposób jego organizm wykonuje czynności życiowe.
|
§ wyjaśnia na przykładach, na czym polega pobudliwość,
§ wskazuje różnice w realizacji czynności życiowych między roślinami a zwierzętami,
§ interpretuje wyniki doświadczenia.
|
|
|
Ćwiczenia: Wykonanie doświadczenia z karty pracy nr 13 Badamy reakcję rośliny na kierunek, z którego dochodzi światło.
|
|
Lekcja 65. Jakie są sposoby odżywiania się organizmów?
|
|
Sposoby odżywiania się organizmów. Organizmy cudzożywne i samożywne. Fotosynteza.
|
§ wymienia sposoby odżywiania się organizmów, ze wskazaniem, u których grup organizmów występują,
§ porównuje odżywianie się samożywne i cudzożywne,
§ uzasadnia, dlaczego należy chronić lasy.
|
§ omawia przebieg fotosyntezy, z uwzględnieniem roli chlorofilu,
§ wyjaśnia znaczenie procesu fotosyntezy dla rośliny i dla życia na Ziemi.
|
|
|
Ćwiczenia: Dyskusja na temat globalnego znaczenia fotosyntezy.
|
|
Lekcja 66. Zwierzęta są przystosowane do pobierania różnorodnego pokarmu
|
|
Przystosowania zwierząt do pobierania pokarmu. Roślinożercy, mięsożercy i wszystkożercy. Płynożercy. Filtratory.
|
§ podaje przykłady roślinożerców i mięsożerców z najbliższego otoczenia,
§ na dowolnie wybranych przykładach – ptaka i ssaka roślinożernego oraz ptaka
i ssaka mięsożernego – wskazuje ich przystosowania do zdobywania pokarmu.
|
§ podaje przykłady egzotycznych roślinożerców i mięsożerców, prawidłowo określając kontynent, na którym żyją,
§ charakteryzuje płynożerców i filtratorów – ich przystosowania do zdobycia pokarmu.
|
|
|
Ćwiczenia: Inscenizacja przedstawiająca zwierzęta odżywiające się różnorodnym pokarmem.
|
|
Zakres treści
|
Wymagania
|
Korelacja ze ścieżkami edukacyjnymi
|
|
Podstawowe
Uczeń:
|
Ponadpodstawowe
Uczeń:
|
|
Lekcja 67. Dzięki oddychaniu organizmy uzyskują energię
|
|
Oddychanie a odżywianie się. Istota oddychania. Narządy oddechowe zwierząt.
|
§ wyjaśnia, co jest celem oddychania,
§ uzasadnia, że wszystkie organizmy muszą oddychać,
§ podaje przykłady zwierząt oddychających płucami i skrzelami.
|
§ podaje słowny zapis równania oddychania tlenowego,
§ określa sposób wykonywania wymiany gazowej przez rośliny,
§ udowadnia, że oddychanie jest związane z odżywianiem się,
§ przeprowadza analogię między oddychaniem a spalaniem (np. drewna lub węgla).
|
|
|
Ćwiczenia: Oglądanie filmu pt. Wymiana gazowa u roślin i zwierząt.
|
|
Lekcja 68. Organizmy się rozmnażają, by przetrwać w przyrodzie
|
|
Cel rozmnażania się organizmów. Rozmnażanie płciowe i bezpłciowe. Pojęcie gatunku.
|
§ wyjaśnia, co jest celem rozmnażania się,
§ określa, jaka jest istota rozmnażania płciowego,
§ podaje przykłady gatunków żyjących w najbliższym otoczeniu.
|
§ wymienia sposoby rozmna-żania się organizmów,
§ udowadnia, że rośliny, podobnie jak zwierzęta, rozmnażają się płciowo,
§ uzasadnia, dlaczego pewne organizmy należą do jednego gatunku, a inne nie,
§ porównuje rozmnażanie się płciowe i bezpłciowe.
|
|
|
Ćwiczenia: Obserwacja organów roślinnych służących do rozmnażania bezpłciowego.
|
|
Lekcja 69. Wszystkie organizmy są zbudowane z komórek
|
|
Komórkowa budowa organizmów. Komórka roślinna. Komórka zwierzęca.
|
§ podaje, że wszystkie organizmy zbudowane są z komórek,
§ omawia budowę komórki roślinnej i zwierzęcej.
|
§ podaje funkcje poszczególnych elementów budowy komórek,
§ porównuje budowę komórki roślinnej i zwierzęcej,
§ interpretuje zależności między budową komórki i jej funkcją.
|
|
|
Ćwiczenia: Obserwacje mikroskopowe komórek.
|
|
Lekcja 70. Powtórzenie działu „Sposoby życia organizmów”
|
|
Porównanie budowy
i czynności życiowych roślin i zwierząt.
|
§ wymienia czynności życiowe organizmów,
§ podaje przykłady organów roślinnych i zwierzęcych,
§ porównuje sposoby odżywiania się i oddychania roślin.
|
§ porównuje sposoby wydalania i rozmnażania się oraz pobudliwość roślin i zwierząt,
§ omawia czynności życiowe grzybów.
|
|
|
|
 |
|
|
|
|
