|
Dział 1. Różnorodność organizmów
|
|
Lekcja 1. Na Ziemi żyją różnorodne organizmy
|
|
Różnorodność organizmów.
Czynności życiowe organizmów.
Sposoby poruszania się organizmów.
|
§ podaje przykłady sposobów poruszania się organizmów,
§ wymienia podstawowe czynności życiowe organizmów i sposoby ich realizacji,
§ wymienia cztery królestwa organizmów.
|
§ podaje przykłady rekordowo dużych roślin i zwierząt,
§ wykonuje proste obliczenia pozwalające na porównanie masy różnych zwierząt i człowieka.
|
|
|
Ćwiczenia i doświadczenia: Obliczanie, jaką wielokrotność masy danego organizmu stanowi masa innego organizmu.
|
|
Lekcja 2. Bezkręgowce nie mają szkieletu wewnętrznego
|
|
Bezkręgowce.
Ogólna charakterystyka i przykłady parzydełkowców, płazińców, nicieni, pierścienic i mięczaków.
|
§ zalicza dżdżownice i pijawki do pierścienic, a ślimaki i małże do mięczaków,
§ omawia sposoby wymiany gazowej ślimaków i małży,
§ uzasadnia przynależność parzydełkowców, płazińców, nicieni, pierścienic i mięczaków do bezkręgowców.
|
§ wymienia cechy charakterystyczne poznanych grup zwierząt,
§ klasyfikuje pospolitych przedstawicieli bezkręgowców (okazy lub na rysunkach) do odpowiednich grup.
|
|
|
Ćwiczenia i doświadczenia: Opracowywanie charakterystyki grup bezkręgowców na podstawie materiałów i preparatów.
|
|
Lekcja 3. Najliczniejszą grupą bezkręgowców są stawonogi
|
|
Wspólne cechy stawonogów.
Charakterystyka owadów, pajęczaków i skorupiaków.
|
§ wymienia grupy zwierząt należące do stawonogów,
§ rozróżnia owady i pajęczaki na podstawie liczby odnóży krocznych,
§ wymienia najważniejsze wspólne cechy stawonogów.
|
§ charakteryzuje i porównuje skorupiaki, pajęczaki i owady,
§ omawia narządy wymiany gazowej skorupiaków, pajęczaków i owadów.
|
Edukacja czytelnicza i medialna: treść nr 2.
|
|
Ćwiczenia i doświadczenia: Porównywanie owadów, skorupiaków i pajęczaków – wyszukiwanie cech wspólnych i różniących.
|
|
Lekcja 4. Najliczniejszą grupą kręgowców są ryby
|
|
Kręgowce.
Budowa i czynności życiowe ryb.
Przystosowania ryb do życia w wodzie.
Przegląd ryb.
|
§ wymienia gromady kręgowców,
§ podaje wspólne cechy kręgowców,
§ wyjaśnia, co to znaczy, że ryby są zmiennocieplne,
§ wskazuje na ilustracjach najważniejsze przystosowania ryb do życia w środowisku wodnym.
|
§ wyjaśnia zasadę działania pęcherza pławnego,
§ podaje przykłady ryby kostnych i chrzęstnych, a także wskazuje różnice między nimi,
§ omawia przebieg rozmnażania się ryb.
|
|
|
Ćwiczenia i doświadczenia: Obserwacja żywych ryb i preparatów ryb pod kątem przystosowań do życia w wodzie.
|
|
Lekcja 5. Płazy część życia spędzają w wodzie, a część na lądzie
|
|
Płazy jako zwierzęta wodno-lądowe.
Charakterystyczne cechy płazów.
Rozmnażanie się i rozwój płazów.
Przegląd i ochrona gatunkowa płazów.
|
§ odróżnia płazy od innych zwierząt na podstawie charakterystycznych cech,
§ podaje przykłady płazów bezogonowych i ogoniastych występujących w Polsce
§ wymienia przystosowania płazów do życia w wodzie i na lądzie.
|
§ omawia przebieg rozmnażania się i rozwoju płazów,
§ uzasadnia konieczność ochrony gatunkowej płazów.
|
Edukacja czytelnicza i medialna: treść nr 2.
|
|
Ćwiczenia i doświadczenia: Dyskusja na temat zagrożeń dla życia płazów i ochrony gatunkowej tej grupy.
|
|
Lekcja 6. Gady składają jaja na lądzie
|
|
Gady jako zwierzęta lądowe.
Charakterystyczne cechy gadów.
Rozmnażanie się i rozwój gadów.
Przegląd i ochrona gatunkowa gadów.
Gady kopalne.
|
§ podaje charakterystyczne cechy gadów,
§ podaje przykłady gadów występujących w Polsce,
§ wymienia grupy zwierząt należące do gadów.
|
§ wskazuje różnice między gadami a płazami,
§ uzasadnia konieczność ochrony gatunkowej gadów,
§ wykazuje, że rozmnażanie się i rozwój gadów stanowią przystosowanie do życia na lądzie,
§ podaje przykłady gadów kopalnych.
|
Edukacja czytelnicza i medialna: treść nr 2.
|
|
Ćwiczenia i doświadczenia: Porównywanie płazów i gadów.
|
|
Lekcja 7. Ptaki są kręgowcami przystosowanymi do lotu
|
|
Przystosowania ptaków do lotu.
Stałocieplność.
Rozmnażanie się i rozwój ptaków.
Przegląd ptaków.
|
§ wskazuje przystosowania do lotu w budowie zewnętrznej ptaka,
§ omawia przebieg rozmnażania się i rozwoju ptaków,
§ przedstawia budowę jaja ptaka.
|
§ wskazuje przystosowania do lotu w budowie wewnętrznej ptaka,
§ wyjaśnia, na czym polega stałocieplność i jakie korzyści daje zwierzętom,
§ podaje przykłady polskich ptaków występujących w różnych środowiskach.
|
|
|
Ćwiczenia i doświadczenia: Obserwacje ptasich piór. Analiza przystosowań ptaków do lotu.
|
|
Lekcja 8. Ssaki karmią młode mlekiem
|
|
Charakterystyczne cechy ssaków.
Stekowce, torbacze i łożyskowce.
Przegląd i ochrona gatunkowa ssaków.
|
§ podaje przykłady ssaków żyjących w różnych środowiskach,
§ omawia pokrycie ciała ssaków,
§ wymienia cechy charakterystyczne ssaków.
|
§ porównuje torbacze, stekowce i łożyskowce,
§ omawia ochronę gatunkową ssaków w Polsce,
§ udowadnia, że człowiek jest ssakiem.
|
Edukacja czytelnicza i medialna: treść nr 2.
|
|
Proponowane ćwiczenia i doświadczenia: Obserwacja żywego gryzonia.
|
|
Lekcja 9. Jakie są charakterystyczne cechy zwierząt?
|
|
Wspólne cechy zwierząt.
Różnorodność zwierząt.
Komórka, tkanka, narząd.
|
§ wymienia wspólne cechy zwierząt,
§ podaje przykłady zwierząt poruszających się różnymi sposobami,
§ podaje przykłady zwierząt odżywiających się różnym rodzajem pokarmu.
|
§ podaje przykłady przystosowań zwierząt do życia w różnych środowiskach,
§ udowadnia, że wskazany organizm należy do zwierząt,
§ przedstawia hierarchiczną strukturę budowy organizmów zwierząt.
|
|
|
Ćwiczenia i doświadczenia: Tworzenie charakterystyk wybranych zwierząt.
|
|
Lekcja 10. Organy roślin są przystosowane do pełnienia różnych funkcji
|
|
Organy roślin.
Budowa i funkcje korzenia, łodygi, liścia i kwiatu.
|
§ wymienia organy roślinne i wskazuje je w roślinie,
§ omawia podstawowe funkcje korzeni, łodyg, liści i kwiatów.
|
§ podaje przykłady szczególnych funkcji pełnionych przez niektóre korzenie, łodygi i liście,
§ wskazuje elementy męskie i żeńskie w kwiecie,
§ wykazuje związek budowy z funkcją organów roślinnych.
|
|
|
Ćwiczenia i doświadczenia: Obserwacje okazów roślin okrytonasiennych. Obserwacje mikroskopowe przekrojów organów okrytonasiennych.
|
|
Lekcja 11. Poznaj mchy i paprocie
|
|
Budowa, występowanie i rola mchów, paproci, skrzypów i widłaków.
Ochrona gatunkowa widłaków.
|
§ odróżnia mchy i paprocie na podstawie budowy zewnętrznej,
§ omawia budowę i rolę poszczególnych części mchu,
§ omawia budowę i rolę organów paproci.
|
§ podaje przykłady paprotników chronionych,
§ charakteryzuje torfowce,
§ rozpoznaje widłaki i skrzypy.
|
|
|
Ćwiczenia i doświadczenia: Obserwacje okazów mchów w gablotach. Obserwacje mikroskopowe przekrojów zarodni mchów i paproci.
|
|
Lekcja 12. Poznaj rośliny nasienne
|
|
Nagonasienne i okrytonasienne.
Korzyści wynikające z wytworzenia nasion i owoców.
Różnorodność i przegląd nasiennych.
|
§ krótko charakteryzuje okrytonasienne i nagonasienne,
§ odróżnia rośliny nagonasienne (iglaste) od okrytonasiennych.
|
§ uzasadnia korzyści płynące dla roślin z wytworzenia nasion i owoców,
§ wykazuje zróżnicowanie roślin okrytonasiennych,
§ podaje przykłady nagonasiennych rosnących w Polsce.
|
|
|
Ćwiczenia i doświadczenia: Obserwacje okazów szyszek, roślin w pracowni przyrodniczej i owoców.
|
|
Lekcja 13. Jakie są charakterystyczne cechy roślin?
|
|
Cechy charakterystyczne roślin.
Różnorodność roślin.
Tkanki roślinne.
|
§ wymienia charakterystyczne cechy roślin,
§ krótko omawia proces fotosyntezy.
|
§ wyjaśnia pojęcie tkanka,
§ określa, które organy występują u poszczególnych grup roślin,
§ podaje przykłady tkanek roślinnych,
§ wykazuje, że martwe komórki odgrywają istotną rolę w funkcjonowaniu roślin.
|
|
|
Ćwiczenia i doświadczenia: Obserwacje mikroskopowe tkanek roślinnych.
|
|
Lekcja 14. Jak zobaczyć komórki?
|
|
Budowa i sposób działania mikroskopu szkolnego.
Preparaty mikroskopowe.
Zasady obserwacji mikroskopowych.
|
§ obsługuje szkolny mikroskop optyczny,
§ wskazuje w mikroskopie okular i obiektywy,
§ wykonuje proste nietrwałe preparaty mikroskopowe.
|
§ oblicza powiększenie obrazu w mikroskopie,
§ wskazuje i nazywa części mikroskopu optycznego,
§ omawia sposób działania mikroskopu optycznego.
|
|
|
Ćwiczenia i doświadczenia: Analiza budowy mikroskopu optycznego. Obserwacje mikroskopowe ziaren skrobi i preparatów trwałych.
|
|
Lekcja 15. Organizmy jednokomórkowe są różnorodne
|
|
Wiciowce, orzęski i ameby.
Sposoby poruszania się pierwotniaków.
Budowa i czynności życiowe pantofelka.
|
§ określa sposób poruszania się wiciowców, orzęsków i ameb,
§ opisuje sposób pobierania pokarmu przez pantofelka.
|
§ wykazuje różnorodność organizmów jednokomórkowych,
§ określa rolę jąder komórkowych i wodniczek tętniących w funkcjonowaniu pantofelka,
§ uzasadnia, że komórki pierwotniaków to komórki zwierzęce.
|
|
|
Ćwiczenia i doświadczenia: Obserwacje mikroskopowe pierwotniaków.
|
|
Lekcja 16. Jak odróżnić glony od innych organizmów?
|
|
Charakterystyka glonów.
Różnorodność glonów.
Znaczenie glonów w przyrodzie i dla człowieka.
|
§ wymienia wspólne cechy glonów,
§ przedstawia znaczenie glonów w przyrodzie.
|
§ wymienia i krótko charakteryzuje grupy glonów,
§ omawia wykorzystanie glonów przez człowieka,
§ wykazuje różnorodność glonów.
|
|
|
Ćwiczenia i doświadczenia: Obserwacje makroskopowych i mikroskopowych preparatów glonów.
|
|
Lekcja 17. Poznaj grzyby i porosty
|
|
Charakterystyczne cechy grzybów.
Grzyby kapeluszowe.
Drożdże.
Grzyby pleśniowe.
Znaczenie grzybów.
Porosty jako organizmy symbiotyczne.
|
§ omawia budowę i rolę owocnika grzyba kapeluszowego,
§ podaje przykłady grzybów, które nie wytwarzają owocników,
§ odróżnia porosty od innych organizmów.
|
§ wyjaśnia, co to jest strzępka,
§ określa rolę grzybów w przyrodzie,
§ omawia znaczenie drożdży i grzybów pleśniowych dla człowieka,
§ wyjaśnia sposób funkcjonowania porostów,
§ podaje, co to jest skala porostowa i do czego jest wykorzystywana.
|
|
|
Ćwiczenia i doświadczenia: Obserwacja pieczarki. Obserwacje mikroskopowe pleśniaka i drożdży. Obserwacje okazów porostów.
|
|
Lekcja 18. Jeszcze raz o czynnikach, które mogą wywoływać choroby
|
|
Budowa i czynności życiowe bakterii.
Znaczenie bakterii w przyrodzie i dla człowieka.
Wirusy jako struktury bezkomórkowe.
Choroby bakteryjne i wirusowe człowieka.
|
§ przedstawia znaczenie bakterii dla człowieka,
§ przedstawia znaczenie bakterii w przyrodzie,
§ podaje przykłady chorób człowieka wywoływanych przez bakterie,
§ podaje przykłady chorób człowieka wywoływanych przez wirusy.
|
§ przedstawia budowę komórki bakterii,
§ podaje przykłady kształtów komórek bakterii,
§ omawia sposób odżywiania się i rozmnażania się bakterii,
§ omawia sposób funkcjonowania wirusów.
|
|
|
Ćwiczenia i doświadczenia: Obserwacje mikroskopowe bakterii.
|
|
Lekcja 19. Powtórzenie działu „Różnorodność organizmów”
|
|
Porównanie poznanych grup organizmów.
|
§ określa środowiska życia i sposoby odżywiania się roślin, zwierząt, grzybów, glonów, pierwotniaków i bakterii,
§ podaje przykłady bezkręgowców i kręgowców należących do poszczególnych poznanych grup.
|
§ krótko charakteryzuje rośliny, zwierzęta, grzyby, glony, pierwotniaki i bakterie,
§ przedstawia charakterystyczne cechy budowy poznanych grup bezkręgowców i kręgowców,
§ wskazuje organy występujące u poznanych grup roślin.
|
|
|
Ćwiczenia i doświadczenia: Klasyfikowanie organizmów do różnych grup.
|
|
Dział 2. Planeta Ziemia
|
|
Lekcja 20. Ziemia – planeta, na której żyjemy
|
|
Czynniki warunkujące życie na Ziemi.
Skład i rola powietrza.
Globus – modelem Ziemi.
|
§ wymienia czynniki, które zadecydowały o tym, że na Ziemi rozwinęło się życie,
§ podaje skład powietrza atmosferycznego,
§ uzasadnia, że skład powietrza atmosferycznego umożliwia życie organizmów,
§ wskazuje na globusie bieguny oraz oś ziemską,
§ wymienia rodzaje globusów i rozpoznaje je.
|
§ omawia czynniki, które za-decydowały o tym, że na Ziemi rozwinęło się życie,
§ przedstawia za pomocą diagramu skład procentowy powietrza,
§ uzasadnia, że globus jest odpowiednim modelem naszej planety,
§ podaje argumenty uzasadniające, dlaczego na innych planetach Układu Słonecznego nie rozwinęło się życie.
|
Edukacja czytelnicza i medialna: treść nr 2.
|
|
Ćwiczenia i doświadczenia: Odczytywanie informacji z różnych globusów, analizowanie i wnioskowanie na podstawie diagramu i prostych schematów – diagram prezentujący skład procentowy powietrza, schemat rozmieszczenia planet w Układzie Słonecznym (Atlas. Przyroda. Szkoła podstawowa. s. 73).
|
|
Lekcja 21. Co to są współrzędne geograficzne?
|
|
Siatka geograficzna – układ linii zwanych południkami i równoleżnikami.
Odczytywanie współrzędnych geograficznych dowolnego miejsca na kuli ziemskiej.
|
§ wskazuje na globusie: bieguny, oś ziemską, półkulę wschodnią, zachodnią, północną i południową,
§ odczytuje współrzędne geograficzne na globusie z dokładnością do 10°,
§ podaje cechy południków i równoleżników.
|
§ wyjaśnia pojęcia: siatka geograficzna i współrzędne geograficzne,
§ odczytuje współrzędne geograficzne na różnych mapach.
|
|
|
Ćwiczenia i doświadczenia: Ćwiczenia w odczytywaniu współrzędnych geograficznych na globusie i na ściennej mapie świata oraz mapach w atlasie.
|
|
Lekcja 22. Ruch obrotowy Ziemi powoduje, że po nocy jest dzień.
|
|
Zjawisko dnia i nocy jako wynik ruchu obrotowego Ziemi.
Czas słoneczny, strefowy, urzędowy.
|
§ definiuje ruch obrotowy Ziemi,
§ wymienia dzień i noc jako skutek ruchu obrotowego Ziemi,
§ wyjaśnia, że na Ziemi występują strefy czasowe oraz czas urzędowy.
|
§ wyjaśnia zjawisko powstawania dnia i nocy,
§ wyjaśnia znaczenie utworzenia stref czasowych oraz uzasadnia wprowadzenie w niektórych państwach czasu urzędowego,
§ posługuje się strefami czasowymi, przy podawaniu godziny w różnych rejonach świata.
|
|
|
Ćwiczenia i doświadczenia: Ćwiczenie globusem i lampą, demonstracja ruchu obrotowego Ziemi oraz zmian oświetlenia Ziemi w ciągu doby (dzień i noc).
|
|
Lekcja 23. Ruch obiegowy Ziemi powoduje, że występują pory roku
|
|
Ruch obiegowy Ziemi.
Występowanie pór roku.
|
§ definiuje ruch obiegowy Ziemi i podaje czas jego trwania,
§ wymienia najważniejszy skutek ruchu obiegowego Ziemi – występowanie pór roku,
§ wymienia daty rozpoczynające pory roku,
§ wyjaśnia pojęcie równonoc.
|
§ posługuje się pojęciami: zwrotnik Raka, zwrotnik Koziorożca, koła podbiegunowe oraz wskazuje je na globusie,
§ rysuje rysunki przedstawiające położenie Ziemi w stosunku do Słońca w dniach rozpoczynających pory roku.
|
|
|
Ćwiczenia i doświadczenia: Ćwiczenia z tellurium lub globusem i lampą, demonstracja ruchu obiegowego Ziemi i oświetlenia w różnych porach roku. Ćwiczenia z przystawkami do globusa.
|
|
Lekcja 24. Na Ziemi wyznaczono strefy różniące się oświetleniem
|
|
Strefy oświetlenia Ziemi.
Zależność między życiem człowieka w określonych strefach oświetlenia Ziemi, a jego działalnością.
|
§ wymienia i wskazuje na mapie strefy oświetlenia Ziemi,
§ podaje przykłady wpływu ruchów Ziemi na życie i pracę ludzi.
|
§ wyjaśnia przyczyny różnic w oświetleniu różnych obszarów Ziemi,
§ charakteryzuje poszczególne strefy oświetlenia Ziemi.
|
|
|
Ćwiczenia i doświadczenia: Ćwiczenia z przystawkami do globusa, wskazywanie kąta padania promieni słonecznych na powierzchnię Ziemi.
|
|
Lekcja 25. Poznaj lądy i oceany na Ziemi
|
|
Kontynenty i oceany Ziemi.
Budowa dna oceanicznego.
Rodzaje linii brzegowej.
|
§ nazywa i wskazuje na globusie i mapie kontynenty i oceany,
§ wyjaśnia pojęcia: linia brzegowa rozwinięta i nierozwinięta,
§ wskazuje na mapie świata przykładową wyspę, półwysep, archipelag wysp,
§ rozpoznaje linię brzegową i określa czy jest ona rozwinięta czy nie.
|
§ wyjaśnia pojecie wszechocean,
§ opisuje budowę dna oceanicznego, definiując równocześnie następujące pojęcia: szelf, stok kontynentalny i rów oceaniczny,
§ wyjaśnia pojęcia: wyspa, półwysep, przylądek, zatoka i cieśnina.
|
|
|
Ćwiczenia i doświadczenia: Ćwiczenia z różnymi mapami ściennymi i mapami w atlasie. Wskazywanie wysp, półwyspów, cieśnin, zatok oraz ocenianie, czy linia brzegowa kontynentu jest rozwinięta czy nierozwinięta.
|
|
Lekcja 26. Poznaj życie w oceanach
|
|
Przystosowania organizmów do życia w oceanie.
Zależności pokarmowe występujące w oceanie.
Plankton i jego znaczenie.
|
§ wymienia czynniki niezbędne do zachodzenia procesu fotosyntezy,
§ podaje przykłady morskich organizmów samożywnych i cudzożywnych,
§ omawia przystosowania zwierząt do życia w głębinach oceanicznych,
§ wyjaśnia, co to jest plankton,
§ podaje przykłady zależności pokarmowych w oceanie.
|
§ wyjaśnia różnice w sposobie odżywiania się fitoplanktonu i zooplanktonu,
§ omawia przystosowania organizmów do życia w strefie przybrzeżnej i toni wodnej,
§ układa prosty łańcuch pokarmowy występujący w głębinach oceanicznych,
§ porównuje warunki panujące w poszczególnych strefach życia w morzu.
|
Edukacja czytelnicza i medialna: treść nr 2.
|
|
Ćwiczenia i doświadczenia: Określanie przystosowań zwierząt do życia w danej strefie oceanicznej. Prezentowanie zależności pokarmowych. Prezentowanie informacji na podstawie dostępnych źródeł.
|
|
Lekcja 27. Z czego jest zbudowana Ziemia?
|
|
Warstwowa budowa Ziemi.
Pierwiastki chemiczne budujące Ziemię – metale i niemetale.
Przewodnictwo cieplne metali i niemetali.
|
§ wymienia warstwy budujące Ziemię,
§ podaje podstawowe cechy metali i niemetali,
§ odróżnia metale od niemetali na podstawie ich właściwości,
§ omawia praktyczne zastosowanie metali.
|
§ charakteryzuje warstwy budujące Ziemię,
§ uzasadnia określenie: pierwiastki główne budujące skorupę ziemską,
§ formułuje wnioski z doświadczeń.
|
|
|
Ćwiczenia i doświadczenia: Doświadczenie (1.) – badanie właściwości niektórych pierwiastków metali i niemetali – ciał stałych, jak połysk, barwa, kowalność. Doświadczenie (2.) – badanie przewodnictwa metali.
|
|
Lekcja 28. Istnieją różne rodzaje skał
|
|
Podział skał ze względu na spoistość i genezę.
Skały twarde, miękkie i sypkie oraz magmowe, osadowe i przeobrażone.
Skały użyteczne – surowce mineralne.
|
§ podaje podział skał ze względu na ich spoistość,
§ podaje przykłady skał twardych, miękkich i sypkich,
§ odróżnia w praktyce skałę osadową od magmowej,
§ omawia znaczenie gospodarcze podstawowych surowców mineralnych.
|
§ podaje różnice miedzy skałą a minerałem,
§ omawia różne sposoby powstawania skał,
§ podaje przykłady skał magmowych, osadowych i przeobrażonych,
§ wyjaśnia pojęcie surowce mineralne,
§ podaje podział surowców mineralnych i przykład surowca należącego do danej grupy.
|
|
|
Ćwiczenia i doświadczenia: Rozpoznawanie skał ze szkolnych zbiorów lub podczas zajęć terenowych.
|
|
Lekcja 29. Co to jest masa, objętość i gęstość?
|
|
Sposoby wyznaczenia masy substancji, jednostki masy, przeliczanie jednostek.
Sposoby obliczania objętości substancji, jednostki objętości.
Obliczanie gęstości substancji, jednostki gęstości.
|
§ wymienia jednostki masy i objętości,
§ wyznacza masę i objętość wybranych ciał,
§ przelicza jednostki masy,
§ przelicza jednostki objętości.
|
§ wyjaśnia pojęcia: masa, objętość i gęstość,
§ oblicza gęstość substancji, znając jej masę i objętość.
|
|
|
Ćwiczenia i doświadczenia: Ważenie ciał na wadze laboratoryjnej. Wyznaczanie objętości ciał za pomocą wzorów na objętość brył i przez mierzenie ilości wypartej wody po wrzuceniu ciała.
|
|
Lekcja 30. Poznaj tajemnicę magnesów
|
|
Pole magnetyczne wokół magnesów.
Oznaczanie biegunów magnetycznych, oddziaływanie biegunów magnetycznych.
Budowa i zasada działania elektromagnesów.
|
§ wymienia rodzaje magnesów,
§ wyjaśnia pojęcie bieguny magnetyczne,
§ nazywa bieguny magnetyczne,
§ rozróżnia bieguny magnetyczne i określa je za pomocą symbolu i koloru,
§ wymienia oddziaływania miedzy biegunami dwóch magnesów.
|
§ opisuje zasadę działania elektromagnesu,
§ podaje przykłady zastosowania elektromagnesów,
§ rysuje linie pola magnetycznego wokół magnesów.
|
|
|
Ćwiczenia i doświadczenia: Obrazowanie linii pola magnetycznego wokół magnesów za pomocą opiłków żelaza. Badanie oddziaływań biegunów magnetycznych dwóch różnych magnesów.
|
|
Lekcja 31. Nasza planeta wykazuje magnetyzm
|
|
Igła magnetyczna – magnesem.
Pole magnetyczne Ziemi. Bieguny magnetyczne, a bieguny geograficzne Ziemi.
Wpływ pola magnetycznego na organizmy.
|
§ potrafi wyznaczyć bieguny magnetyczne Ziemi za pomocą igły magnetycznej,
§ rozróżnia pojęcie biegunów magnetycznych i geograficznych Ziemi,
§ wymienia przykłady znaczenia obecności ziemskiego pola magnetycznego dla niektórych zwierząt.
|
§ buduje własną igłę magnetyczną,
§ wyjaśnia, co pokazuje igła magnetyczna,
§ opisuje powstawanie zorzy polarnej.
|
|
|
Ćwiczenia i doświadczenia: Określanie biegunów magnetycznych Ziemi za pomocą igły magnetycznej.
Badanie zachowania igły magnetycznej w sąsiedztwie innych magnesów.
|
|
Lekcja 32. Powtórzenie działu „Planeta Ziemia”
|
|
Globus modelem Ziemi.
Ruch obiegowy, a ruch obrotowy Ziemi.
Strefy czasowe.
Pory roku a oświetlenie Ziemi.
Kontynenty i oceany na kuli ziemskiej.
Podział pierwiastków na metale i niemetale.
Podział skał.
Obliczanie gęstości ciał.
|
§ wymienia różnice między południkami, a równoleżnikami,
§ opisuje ruch obrotowy i obiegowy Ziemi,
§ wyjaśnia występowanie pór roku na półkuli północnej i południowej,
§ wymienia nazwy wszystkich kontynentów i oceanów na kuli ziemskiej,
§ wymienia i przelicza jednostki masy i objętości,
§ dzieli pierwiastki chemiczne na metale i niemetale, umie podać ich przykłady,
§ opisuje własności magnesów i pole magnetyczne Ziemi.
|
§ opisuje strefy czasowe na kuli ziemskiej,
§ opisuje strefy oświetlenia na kuli ziemskiej,
§ dzieli skały ze względu na ich spoistość i sposób powstania,
§ oblicza gęstość wybranej substancji znając jej masę i objętość,
§ odczytuje współrzędne geograficzne podanych punktów na Ziemi.
|
|
|
Dział 3. Nasz świat
|
|
Lekcja 33. Azja jest kontynentem kontrastów
|
|
Położenie Azji na kuli ziemskiej.
Krainy geograficzne Azji.
Rzeki i jeziora Azji.
Ludność Azji na tle ludności świata.
|
§ wskazuje Azję na globusie i mapie świata,
§ wskazuje i odczytuje z mapy nazwy większych wysp, półwyspów, cieśnin i mórz przybrzeżnych Azji,
§ wskazuje na mapie większe krainy geograficzne oraz rzeki i jeziora Azji,
§ rozpoznaje rodzaj linii brzegowej Azji i uzasadnia swój wybór,
§ podaje wielkość powierzchni Azji.
|
§ charakteryzuje na podstawie mapy ukształtowanie powierzchni Azji,
§ charakteryzuje wody lądowe Azji,
§ omawia rozmieszczenie ludności Azji, podaje przykłady obszarów o małej i dużej gęstości zaludnienia,
§ charakteryzuje kontynent Azji, na podstawie map tematycznych zamieszczonych w atlasie do przyrody.
|
|
|
Ćwiczenia i doświadczenia: Ćwiczenia z mapami ściennymi, globusem i mapami w atlasie. Wskazywanie na mapach elementów treści mapy, podanych przez nauczyciela. Analizowanie map tematycznych i wyciąganie wniosków dotyczących zależności między środowiskiem naturalnym a gospodarką.
|
|
Lekcja 34. Afryka leży po obu stronach równika
|
|
Położenie Afryki na kuli ziemskiej.
Ukształtowanie powierzchni Afryki.
Zróżnicowanie ludności w Afryce.
|
§ wskazuje Afrykę na globusie i mapie świata,
§ wymienia i wskazuje na mapie oceany i morza oblewające Afrykę,
§ charakteryzuje linię brzegową Afryki,
§ omawia granice między Afryką a Europą i Afryką a Azją, wskazuje je na mapie,
§ podaje wielkość powierzchni Afryki.
|
§ charakteryzuje Afrykę na podstawie map tematycznych z atlasu do przyrody,
§ omawia zróżnicowanie ludności Afryki.
|
|
|
Ćwiczenia i doświadczenia: Ćwiczenia z mapami ściennymi, globusem i mapami w atlasie. Wskazywanie na mapach elementów treści mapy, podanych przez nauczyciela, Analizowanie map tematycznych i wyciąganie wniosków dotyczących zależności między środowiskiem naturalnym a gospodarką.
|
|
Lekcja 35. Poznaj Amerykę Północną
|
|
Położenie Ameryki Północnej na kuli ziemskiej.
Zróżnicowanie ludności Ameryki Północnej.
|
§ wskazuje Amerykę Północną na globusie i mapie świata,
§ omawia położenie Ameryki Północnej na kuli ziemskiej,
§ uzasadnia określenie, że linia brzegowa Ameryki Północnej jest dobrze rozwinięta,
§ wymienia i wskazuje na mapie największe wyspy i półwyspy Ameryki Północnej,
§ podaje wielkość powierzchni Ameryki Północnej.
|
§ omawia ukształtowanie powierzchni Ameryki Północnej,
§ podaje przyczyny dużego zróżnicowania ludności w Ameryce Północnej,
§ wymienia większe państwa Ameryki Północnej.
|
|
|
Ćwiczenia i doświadczenia: Ćwiczenia z mapami ściennymi, globusem i mapami w atlasie. Wskazywanie na mapach elementów treści mapy, podanych przez nauczyciela, Analizowanie map tematycznych i wyciąganie wniosków dotyczących zależności między środowiskiem naturalnym a gospodarką.
|
|
Lekcja 36. Ameryka Południowa – kontynent, gdzie znajdują się „płuca Ziemi”
|
|
Położenie Ameryki Południowej na kuli ziemskiej.
Ukształtowanie powierzchni i krainy geograficzne Ameryki Południowej.
Problem dewastacji lasów równikowych.
|
§ wskazuje Amerykę Południową na globusie i mapie świata,
§ charakteryzuje linię brzegową Ameryki Południowej,
§ odczytuje z mapy nazwy krain geograficznych Ameryki Południowej,
§ określa, w której części Ameryki Południowej jest położona dana kraina,
§ podaje wielkość powierzchni Ameryki Południowej.
|
§ odczytuje z mapy współrzędne skrajnych punktów Ameryki Południowej,
§ omawia ukształtowanie powierzchni i krainy geograficzne Ameryki Południowej,
§ podaje przyczyny zróżnicowania ludności w Ameryce Południowej,
§ podaje przyczyny zmniejszania się powierzchni lasów Amazonii,
§ ocenia skutki dewastacji lasów równikowych.
|
|
|
Ćwiczenia i doświadczenia: Ćwiczenia z mapami ściennymi, globusem i mapami w atlasie. Wskazywanie na mapach elementów treści mapy, podanych przez nauczyciela, Analizowanie map tematycznych i wyciąganie wniosków dotyczących zależności między środowiskiem naturalnym a gospodarką.
|
|
Lekcja 37. Australia jest najmniejszym kontynentem świata
|
|
Położenie Australii na kuli ziemskiej.
Odmienność flory i fauny australijskiej – osobliwości.
Państwo w Australii – Związek Australijski.
|
§ wskazuje Australię na globusie i mapie świata,
§ omawia położenie Australii w stosunku do innych kontynentów,
§ wymienia nazwy krain geograficznych Australii na podstawie mapy,
§ podaje nazwę państwa leżącego na kontynencie australijskim,
§ podaje wielkość powierzchni Australii.
|
§ wyjaśnia pojęcia: relikt i endemit,
§ wyjaśnia przyczyny występowania w Australii reliktów i endemitów,
§ podaje przykłady osobliwości występujących w Australii, w tym reliktów i endemitów,
§ charakteryzuje ludność Australii.
|
|
|
Ćwiczenia i doświadczenia: Ćwiczenia z mapami ściennymi, globusem i mapami w atlasie. Wskazywanie na mapach elementów treści mapy, podanych przez nauczyciela, Analizowanie map tematycznych i wyciąganie wniosków dotyczących zależności między środowiskiem naturalnym a gospodarką.
|
|
Lekcja 38. Antarktyda jest pustynią lodową
|
|
Położenie Antarktydy na kuli ziemskiej.
Klimat Antarktydy.
Flora i fauna Antarktydy.
Antarktyda – kontynent pokoju.
|
§ wskazuje Antarktydę na globusie i mapie świata,
§ omawia położenie Antarktydy na kuli ziemskiej,
§ podaje wielkość powierzchni Antarktydy.
|
§ wyjaśnia, dlaczego Antarktyda jest najzimniejszym kontynentem na Ziemi,
§ charakteryzuje klimat Antarktydy,
§ wyjaśnia, dlaczego Antarktyda jest kontynentem pokoju, i jakie jest znaczenie Układu Antarktycznego,
§ charakteryzuje faunę i florę Antarktydy.
|
|
|
Ćwiczenia i doświadczenia: Ćwiczenia z mapami ściennymi, globusem i mapami w atlasie. Wskazywanie na mapach elementów treści mapy, podanych przez nauczyciela, Analizowanie map tematycznych i wyciąganie wniosków dotyczących zależności między środowiskiem naturalnym a gospodarką.
|
|
Lekcja 39. Klimaty na Ziemi układają się strefowo
|
|
Strefy klimatyczne Ziemi.
Strefy roślinne Ziemi.
|
§ wymienia czynniki, od których zależy występowanie stref klimatycznych na Ziemi,
§ wskazuje na mapie i krótko charakteryzuje poszczególne strefy klimatyczne świata.
|
§ uzasadnia symetryczność występowania stref klimatycznych,
§ wyjaśnia, dlaczego wraz ze zmianą klimatu zmienia się roślinność,
§ omawia klimat i roślinność poszczególnych stref klimatycznych świata.
|
|
|
Ćwiczenia i doświadczenia: Ćwiczenia z mapami ściennymi, globusem i mapami w atlasie. Wskazywanie na mapach elementów treści mapy, podanych przez nauczyciela, Analizowanie map tematycznych i wyciąganie wniosków dotyczących zależności między środowiskiem naturalnym a gospodarką.
|
|
Lekcja 40. W pobliżu równika rośnie wilgotny las równikowy
|
|
Cechy klimatu strefy równikowej.
Warunki życia w wilgotnym lesie równikowym.
Zależności pokarmowe w wilgotnym lesie równikowym.
|
§ wskazuje na mapie świata obszary występowania wilgotnych lasów równikowych,
§ wymienia cechy klimatu strefy równikowej,
§ prezentuje prostą zależność pokarmową występującą w wilgotnym lesie równikowym,
§ podaje przykłady organizmów żyjących w wilgotnym lesie równikowym.
|
§ opisuje klimat wilgotnych lasów równikowych i związane z nim warunki życia organizmów,
§ przedstawia piętra lasu równikowego,
§ prezentuje bogactwo roślin i zwierząt żyjących w wilgotnych lasach równikowych różnych kontynentów.
|
Edukacja czytelnicza i medialna: treść nr 2.
|
|
Ćwiczenia i doświadczenia: Odczytywanie informacji z różnych map, analizowanie i wnioskowanie na podstawie wykresów klimatycznych. Prezentowanie zależności pokarmowych. Prezentowanie informacji na podstawie dostępnych źródeł.
|
|
Lekcja 41. Na Ziemi są „morza traw” – sawanny i stepy
|
|
Cechy klimatu strefy podrównikowej.
Warunki życia na sawannie i w stepie.
Przystosowania organizmów do życia na sawannie i w stepie.
Zależności pokarmowe na sawannie i w stepie.
|
§ podaje nazwy obszarów trawiastych różnych kontynentów i wskazuje je na mapie,
§ wymienia charakterystyczne cechy klimatu sawann i klimatu stepów,
§ podaje przykłady organizmów zamieszkujących obszary trawiaste,
§ omawia przystosowania organizmów do życia wśród traw,
§ prezentuje prostą zależność pokarmową występującą na obszarze trawiastym.
|
§ interpretuje dane dotyczące średnich miesięcznych opadów i temperatury powietrza przestawione na wykresie,
§ opisuje klimat obszarów trawiastych – sawann i stepów oraz związane z nim warunki życia organizmów,
§ prezentuje różnorodność organizmów żyjących na obszarach trawiastych różnych kontynentów,
§ wyjaśnia, dlaczego obecnie obszary trawiaste są nazywane spichlerzem świata.
|
Edukacja czytelnicza i medialna: treść nr 2.
|
|
Ćwiczenia i doświadczenia: Odczytywanie informacji z różnych map, analizowanie i wnioskowanie na podstawie wykresów klimatycznych. Prezentowanie zależności pokarmowych. Prezentowanie informacji na podstawie dostępnych źródeł.
|
|
Lekcja 42. Poznaj wielkie pustynie świata
|
|
Cechy klimatu obszarów pustynnych.
Warunki życia na pustyni.
Przystosowania organizmów do życia na pustyni.
Zależności pokarmowe występujące na pustyni.
|
§ wskazuje obszary pustynne na mapie świata,
§ podaje przykłady organizmów zamieszkujących pustynie,
§ wymienia cechy klimatu obszarów pustynnych na podstawie interpretacji wykresu klimatycznego,
§ omawia przystosowania organizmów do życia na pustyni.
|
§ rozpoznaje na ilustracjach i nazywa rodzaje pustyń,
§ opisuje klimat pustyń i związane z nim warunki życia organizmów,
§ prezentuje fragmenty literatury lub informacje z innych źródeł opisujące krajobraz i warunki życia na pustyniach różnych kontynentów.
|
Edukacja czytelnicza i medialna: treść nr 2.
|
|
Ćwiczenia i doświadczenia: Odczytywanie informacji z różnych map, analizowanie i wnioskowanie na podstawie wykresów klimatycznych. Prezentowanie informacji na podstawie dostępnych źródeł.
|
|
Lekcja 43. Okolice Morza Śródziemnego mają charakterystyczny klimat i krajobraz
|
|
Naturalny i przekształcony przez człowieka krajobraz śródziemnomorski.
Formacje roślinne klimatu śródziemnomorskiego.
Znaczenie turystyki dla regionu Morza Śródziemnego.
|
§ wskazuje na mapie obszar basenu Morza Śródziemnego,
§ wyjaśnia pojęcie makia,
§ wymienia ważniejsze miasta leżące w rejonie Morza Śródziemnego,
§ wyjaśnia, dlaczego jest to rejon atrakcyjny dla turystów.
|
§ analizuje wykresy klimatyczne i charakteryzuje klimat śródziemnomorski,
§ wyjaśnia, jakie zmiany zaszły w roślinności tego regionu na przestrzeni wieków,
§ ocenia zmiany krajobrazu naturalnego w basenie Morza Śródziemnego w kontekście szybkiego rozwoju turystyki powodującego zagrożenie dla środowiska.
|
|
|
Ćwiczenia i doświadczenia: Ćwiczenia z mapami ściennymi, globusem i mapami w atlasie. Wskazywanie na mapach elementów treści mapy, podanych przez nauczyciela. Analizowanie map tematycznych i wyciąganie wniosków dotyczących zależności między środowiskiem naturalnym a gospodarką. Analizowanie wykresów klimatycznych.
|
|
Lekcja 44. Poznaj życie w tajdze i tundrze
|
|
Cechy klimatu umiarkowanego chłodnego oraz cechy klimatu strefy okołobiegunowej.
Warunki życia w tajdze i tundrze.
Przystosowania organizmów do życia w tajdze i tundrze.
|
§ wskazuje na mapie świata obszary porośnięte tajgą oraz tundrą,
§ podaje przykłady organizmów zamieszkujących tajgę i tundrę,
§ wymienia, na podstawie interpretacji wykresu klimatycznego, cechy klimatu umiarkowanego chłodnego oraz cechy klimatu strefy okołobiegunowej,
§ omawia przystosowania organizmów do życia w tajdze i tundrze.
|
§ opisuje klimat umiarkowany chłodny i związane z nim warunki życia organizmów w tajdze,
§ opisuje klimat strefy okołobiegunowej i związane z nim warunki życia w tundrze,
§ wyjaśnia pojęcie wieloletnia zmarzlina,
§ wyjaśnia dlaczego w tundrze nie mogą rosnąć drzewa,
§ prezentuje fragmenty literatury lub informacje z innych źródeł opisujące obszary porośnięte przez tajgę i tundrę.
|
Edukacja czytelnicza i medialna: treść nr 2.
|
|
Ćwiczenia i doświadczenia: Odczytywanie informacji z różnych map, analizowanie i wnioskowanie na podstawie wykresów klimatycznych. Prezentowanie przystosowań organizmów do życia w tajdze i tundrze. Prezentowanie informacji na podstawie dostępnych źródeł.
|
|
Lekcja 45. Czy w okolicach biegunów istnieje życie?
|
|
Cechy klimatu strefy okołobiegunowej.
Warunki życia i przystosowania organizmów do życia na obszarach polarnych.
|
§ wskazuje na mapie świata obszary zaliczane do strefy okołobiegunowej,
§ podaje cechy klimatu obszarów położonych w strefie okołobiegunowej, na podstawie interpretacji wykresu klimatycznego,
§ podaje przykłady organizmów zamieszkujących obszary polarne,
§ wskazuje przystosowania organizmów do życia na obszarach Arktyki i Antarktydy.
|
§ charakteryzuje warunki życia na obszarach okołobiegunowych,
§ wykazuje różnorodność organizmów zamieszkujących obszary Arktyki i Antarktydy,
§ prezentuje fragmenty literatury lub informacje z innych źródeł opisujące obszary okołobiegunowe.
|
Edukacja czytelnicza i medialna: treść nr 2.
|
|
Ćwiczenia i doświadczenia: Odczytywanie informacji z różnych map, analizowanie i wnioskowanie na podstawie wykresów klimatycznych. Prezentowanie informacji na podstawie dostępnych źródeł.
|
|
Lekcja 46. Japonia – poznaj życie na wyspach
|
|
Położenie Japonii.
Wpływ budowy geologicznej Ziemi na występowanie trzęsień Ziemi.
Japonia – kraj tradycji i nowoczesności.
|
§ wskazuje Japonię na mapie świata i wymienia jej stolicę,
§ opisuje sposoby zabezpieczania się przed skutkami trzęsień Ziemi,
§ wymienia charakterystyczne zwyczaje Japończyków,
§ wymienia charakterystyczne symbole tego kraju.
|
§ opisuje warunki geograficzne występujące w Japonii,
§ wyjaśnia pojęcie gęstość zaludnienia,
§ wyjaśnia przyczyny występowania trzęsień Ziemi w Japonii,
§ podaje związki między tradycją a nowoczesnością życia ludzi w Japonii.
|
Edukacja czytelnicza i medialna: treść nr 2.
|
|
Ćwiczenia i doświadczenia: Analizowanie map tematycznych i wyciąganie wniosków dotyczących zależności między środowiskiem naturalnym a gospodarką. Prezentowanie informacji na podstawie dostępnych źródeł.
|
|
Lekcja 47. Hawaje są wyspami pochodzenia wulkanicznego
|
|
Położenie i klimat Hawajów.
Walory krajobrazowe Hawajów.
Hawaje jako region turystyczny.
|
§ wskazuje Hawaje na mapie świata,
§ opisuje położenie Hawajów, w stosunku do kontynentów,
§ wyjaśnia, dlaczego Hawaje nazywamy rajem dla turystów.
|
§ charakteryzuje klimat Hawajów,
§ wyjaśnia przyczyny wybuchów wulkanów oraz proces erupcji wulkanicznej,
§ ocenia skutki wybuchów wulkanów na świecie,
§ wyszukuje informacje, z różnych źródeł dotyczące wulkanów.
|
|
|
Ćwiczenia i doświadczenia: Ćwiczenia z mapami ściennymi, globusem i mapami w atlasie. Wskazywanie na mapach elementów treści mapy, podanych przez nauczyciela, Analizowanie map tematycznych i wyciąganie wniosków dotyczących zależności między środowiskiem naturalnym a gospodarką.
|
|
Lekcja 48. Parki narodowe chronią najcenniejsze fragmenty przyrody
|
|
Środowiska i organizmy chronione na przykładzie wybranych parków narodowych.
Rola parków narodowych w zachowaniu różnorodności biologicznej planety.
|
§ wymienia nazwy wybranych parków narodowych,
§ wskazuje na mapie kontynent, na którym znajduje się dany park narodowy,
§ wskazuje na mapie orientacyjne położenie danego parku narodowego,
§ charakteryzuje zasoby najstarszego parku narodowego – Yellowstone.
|
§ charakteryzuje krajobrazy wybranych parków narodowych,
§ wymienia niektóre organizmy chronione w parkach narodowych,
§ uzasadnia znaczenie parków narodowych w zachowaniu różnorodności biologicznej.
|
Edukacja ekologiczna: treść nr 5.
|
|
Ćwiczenia i doświadczenia: Ćwiczenia z mapą – wskazywanie położenia omawianych parków narodowych na mapie. Projekcja filmu o wybranym parku narodowym świata.
|
|
Lekcja 49. Powtórzenie działu „Nasz świat”
|
|
Przegląd kontynentów na Ziemi oraz najważniejsze informacje o tych kontynentach.
Przegląd wszystkich krajobrazów na Ziemi.
Charakterystyka krajobrazów na Ziemi.
|
§ wymienia kontynenty kuli ziemskiej i wskazuje je na mapie świata i globusie,
§ podaje powierzchnię poszczególnych kontynentów,
§ omawia, na podstawie mapy, położenie każdego kontynentu,
§ ocenia, na podstawie mapy, czy linia brzegowa danego kontynentu jest rozwinięta, czy nierozwinięta,
§ charakteryzuje ukształtowanie powierzchni danego kontynentu na podstawie mapy ogólnogeograficznej świata,
§ wymienia najważniejsze krainy geograficzne każdego kontynentu,
§ wymienia i wskazuje na mapie ważniejsze rzeki i jeziora na każdym kontynencie,
§ wymienia i wskazuje na mapie położenie charakterystycznych krajobrazów świata.
|
§ charakteryzuje ludność poszczególnych kontynentów,
§ wymienia i charakteryzuje strefy klimatyczne kuli ziemskiej,
§ „dopasowuje” formację roślinną do danej strefy klimatycznej,
§ charakteryzuje warunki klimatyczne każdego kontynentu na podstawie mapy klimatycznej świata,
§ przyporządkowuje klimatogram danej strefie klimatycznej świata,
§ wymienia i wskazuje na mapie większe państwa leżące na każdym kontynencie,
§ charakteryzuje faunę i florę danego kontynentu,
§ posługuje się nowymi pojęciami zawartymi w dziale.
|
|
|
Dział 4. Ziemia we wszechświecie
|
|
Lekcja 50. Słońce jest gwiazdą, dzięki której istniejemy
|
|
Znaczenie Słońca w Układzie Słonecznym.
Powstanie i budowa Układu Słonecznego.
Zaćmienie Słońca.
|
§ opisuje hipotezę dotyczącą powstania Układu Słonecznego,
§ wymienia planety Układu Słonecznego,
§ wymienia przyczyny powstawania zaćmienia Słońca.
|
§ uzasadnia, że dzięki Słońcu może istnieć życie na Ziemi,
§ wymienia cechy fizyczne budowy Układu Słonecznego,
§ rysuje schemat zaćmienia Słońca.
|
|
|
Ćwiczenia i doświadczenia: Odczytywanie informacji ze schematów.
|
|
Lekcja 51. Poznaj planety Układu Słonecznego
|
|
Rozmieszczenie planet w Układzie Słonecznym.
Charakterystyka planet Układu Słonecznego.
Pluton jako planeta karłowata.
|
§ wymienia planety Układu Słonecznego,
§ wskazuje na schemacie układ planet,
§ wymienia cechy klimatu wybranej planety i wyjaśnia, dlaczego nie rozwinęło się na niej życie,
§ omawia wybraną planetę Układu Słonecznego.
|
§ charakteryzuje trzy wybrane planety Układu Słonecznego,
§ porównuje cechy klimatu wybranej planety i Ziemi oraz wyjaśnia, dlaczego panują na niej warunki niesprzyjające istnieniu życia,
§ wymienia planety zaliczane do gazowych olbrzymów i uzasadnia swój wybór.
|
Edukacja czytelnicza i medialna: treść nr 2.
|
|
Ćwiczenia i doświadczenia: Odczytywanie informacji ze schematów – schemat rozmieszczenia planet w Układzie Słonecznym (Atlas. Przyroda. Szkoła podstawowa. s. 73)
|
|
Lekcja 52. Księżyc jest naturalnym satelitą Ziemi
|
|
Fazy Księżyca.
Własności fizyczne Księżyca.
Księżyc jedynym obiektem astronomicznym, oprócz Ziemi, na którym stanął człowiek.
|
§ wyjaśnia, że Księżyc nie świeci, a jedynie odbija promienie słoneczne,
§ wskazuje, że Księżyc jest jedynym naturalnym satelitą Ziemi,
§ wymienia nazwiska astronautów, którzy jako pierwsi stanęli na powierzchni Księżyca.
|
§ wyjaśnia powstawanie poszczególnych faz Księżyca,
§ opisuje cechy fizyczne Księżyca.
|
|
|
Ćwiczenia i doświadczenia: Odczytywanie informacji ze schematów.
|
|
Lekcja 53. Na niebie są widoczne różne obiekty astronomiczne
|
|
Barwa i wielkość gwiazd.
Uporządkowanie gwiazd w gwiazdozbiory.
Gwiazdozbiory zodiakalne.
Inne obiekty astronomiczne: komety i meteory.
|
§ uzasadnia, że w dzień światło innych gwiazd jest niewidoczne ze względu na światło Słońca,
§ wymienia nazwy przykładowych gwiazdozbiorów,
§ wyjaśnia pojęcie spadająca gwiazda,
§ podaje cechy komet i meteorów.
|
§ wyjaśnia, dlaczego światło różnych gwiazd różni się od siebie,
§ wymienia nazwy gwiazdozbiorów zodiakalnych i wyjaśnia przyczynę ich powstania,
§ odnajduje na mapie nieba Wielką i Małą Niedźwiedzicę.
|
|
|
Ćwiczenia i doświadczenia: Analizowanie mapy nieba. Rozpoznawanie gwiazdozbiorów.
|
|
Lekcja 54. W jaki sposób ludzie poznają wszechświat?
|
|
Era lotów kosmicznych.
Ważne wydarzenia związane z podbojem kosmosu.
|
§ wymienia nazwy przyrządów służących do badania kosmosu i określa ich zastosowanie,
§ wymienia ważne wydarzenia związane z podbojem kosmosu,
§ podaje powody, dla których ludzie chcą poznawać kosmos.
|
§ szereguje chronologicznie wydarzenia związane z podbojem kosmosu,
§ wymienia powody, dla których ludzie wysyłają w kosmos promy kosmiczne.
|
Edukacja czytelnicza i medialna: treść nr 2.
|
|
Ćwiczenia i doświadczenia: Prezentowanie informacji na podstawie dostępnych źródeł.
|
|
Lekcja 55. Powtórzenie działu „Ziemia we wszechświecie”
|
|
Budowa Układu Słonecznego.
Słońce jako gwiazda.
Fazy Księżyca.
Gwiazdozbiory nieba.
Podbój kosmosu.
|
§ wyjaśnia przyczyny emisji energii przez Słońce,
§ wymienia planety Układu Słonecznego,
§ wymienia nazwy co najmniej dwóch gwiazdozbiorów.
|
§ wyjaśnia, w jaki sposób dochodzi do zaćmienia Słońca,
§ wyjaśnia występowanie różnych faz Księżyca,
§ omawia chronologicznie wydarzenia związane z podbojem kosmosu,
§ podaje cechy wybranej przez siebie planety.
|
|
|
Dział 5. Osiągnięcia człowieka
|
|
Lekcja 56. Podróże pozwalały coraz lepiej poznawać świat
|
|
Odkrycia, które przyczyniły się do zmiany sposobu postrzegania Ziemi.
Era wielkich odkryć geograficznych. Odkrycia geograficzne w XX wieku.
Polacy w odkrywaniu białych plam na Ziemi.
|
§ wymienia najdawniejsze odkrycia geograficzne, które przyczyniły się do zmiany sposobu myślenia o Ziemi,
§ podaje najważniejsze fakty dotyczące wypraw Kolumba i Magellana,
§ wymienia nazwiska dwóch Polaków, którzy przyczynili się do poznawania „białych plam na Ziemi”.
|
§ ocenia znaczenie podróży Kolumba i Magellana dla rozwoju myśli geograficznej,
§ podaje informacje o zdobywcach biegunów ziemskich, podaje ich nazwiska,
§ ocenia znaczenie odkryć geograficznych dla rozwoju świata.
|
|
|
Ćwiczenia i doświadczenia: Ćwiczenia z mapami ściennymi, globusem i mapami w atlasie. Wskazywanie na mapach elementów treści mapy podanych przez nauczyciela.
|
|
Lekcja 57. Odkrycia i wynalazki zmieniały życie ludzi
|
|
Pierwsze narzędzia.
Skutki „ujarzmienia” ognia przez człowieka.
Pierwsze naczynia.
Rozwój rzemiosła.
Przełomowe wynalazki w dziejach ludzkości.
|
§ wymienia nazwy prostych narzędzia stosowanych przez ludzi pierwotnych,
§ wymienia nazwy surowców stosowanych w dawnych czasach do wyrobu narzędzi,
§ przedstawia przełomowe wydarzenia w dziejach ludzkości,
§ opisuje sposoby wytwarzania pierwszych naczyń używanych przez człowieka.
|
§ wyjaśnia znaczenie opanowania metod posługiwania się ogniem,
§ wyjaśnia znaczenie przełomowych odkryć dla rozwoju ludzkości.
|
Edukacja czytelnicza i medialna: treść nr 2.
|
|
Ćwiczenia i doświadczenia: Prezentowanie informacji na podstawie dostępnych źródeł.
|
|
Lekcja 58. Przemysł rozwijał się od bardzo dawnych czasów
|
|
Etapy rozwoju przemysłu.
Mechanizacja i automatyzacja w codziennym życiu.
|
§ wymienia etapy rozwoju przemysłu,
§ sytuuje w czasie etapy rozwoju przemysłu,
§ podaje przykłady mechanizacji i automatyzacji w życiu codziennym.
|
§ łączy początek rewolucji przemysłowej ze skonstruowaniem maszyny parowej,
§ charakteryzuje okres manufaktury, rewolucji przemysłowej, rewolucji naukowo-technicznej,
§ omawia skutki społeczne rewolucji przemysłowej i naukowo-technicznej.
|
|
|
Ćwiczenia i doświadczenia: Wskazanie korelacji między trzema sposobami wykonywania różnych prac w życiu codziennym, a etapami rozwoju przemysłu. Praca z podręcznikiem.
|
|
Lekcja 59. Środki transportu zmieniały się na przestrzeni lat
|
|
Podział środków transportu na lądowe, wodne i powietrzne.
Rola napędu w historycznym rozwoju środków transportu.
|
§ dzieli środki transportu na wodne, lądowe, powietrzne,
§ wymienia środki transportu z każdej grupy,
§ omawia wybrane środki transportu.
|
§ przedstawia historyczny rozwój środków transportu,
§ wskazuje na zależność rozwoju środków transportu od rodzaju stosowanego napędu.
|
|
|
Ćwiczenia i doświadczenia: Praca w grupach – wodne, lądowe i powietrzne środki transportu; historyczny rozwój środków transportu.
|
|
Lekcja 60. Co nazywamy prądem elektrycznym?
|
|
Wytwarzanie prądu elektrycznego.
Podział substancji ze względu na przewodnictwo elektryczne.
Moc prądu elektrycznego cechą charakteryzującą odbiornik energii elektrycznej.
|
§ podaje przykłady ciał, które można naelektryzować,
§ rozróżnia ciała ze względu na przewodnictwo elektryczne,
§ wymienia nazwę urządzenia, w którym wytwarza się prąd elektryczny,
§ wymienia przykłady przewodników prądu i izolatorów.
|
§ buduje prosty obwód elektryczny,
§ wyjaśnia pojęcia: przewodnik i izolator,
§ interpretuje moc urządzeń elektrycznych jako wielkość fizyczną charakteryzującą odbiornik energii elektrycznej.
|
|
|
Ćwiczenia i doświadczenia: Badanie przewodnictwa metali i niemetali.
|
|
Lekcja 61. Gdzie jest wykorzystywany prąd elektryczny?
|
|
Budowanie prostych obwodów elektrycznych.
Rola schematów obwodów elektrycznych.
Zasada działania kuchenki elektrycznej.
Wykorzystanie prądu elektrycznego w przemyśle.
|
§ opisuje za pomocą symboli elementy prostego obwodu elektrycznego,
§ wymienia warunki przepływu prądu elektrycznego w obwodzie,
§ wymienia przykłady wykorzystania prądu elektrycznego w codziennym życiu.
|
§ wyjaśnia zasadę działania kuchenki elektrycznej,
§ wyjaśnia zasadę świecenia żarówki,
§ wymienia niebezpieczeństwa związane z nieumiejętnym korzystaniem z urządzeń elektrycznych.
|
|
|
Ćwiczenia i doświadczenia: Budowanie prostych obwodów elektrycznych składających się z żarówki, wyłącznika i baterii.
|
|
Lekcja 62. Dlaczego ludzie poszukują nowych źródeł energii?
|
|
Odnawialne i nieodnawialne źródła energii.
Porównanie zalet i wad różnych źródeł energii.
|
§ wymienia nieodnawialne i odnawialne źródła energii,
§ omawia sposoby wykorzystania odnawialnych i nieodnawialnych źródeł energii.
|
§ podaje zalety i wady wykorzystania odnawialnych i nieodnawialnych źródeł energii,
§ porównuje zalety i wady wykorzystania odnawialnych i nieodnawialnych źródeł energii,
§ podaje przyczyny poszukiwania nowych źródeł energii.
|
Edukacja ekologiczna: treść nr 4.
|
|
Ćwiczenia i doświadczenia: Dyskusja nad zaletami i wadami wykorzystania odnawialnych i nieodnawialnych źródeł energii.
|
|
Lekcja 63. Jak działają środki przekazu informacji?
|
|
Rola sieci telekomunikacyjnej.
Składniki sieci telekomunikacyjnej.
Budowa i zasada działania telefonu, radia i telewizora.
Budowa komputera.
|
§ wymienia składniki sieci telekomunikacyjnej,
§ uzasadnia wady i zalety szybkiego dostępu do wiadomości.
|
§ opisuje budowę i zasadę działania środków przekazu informacji (telefonu, radia, telewizora, komputera).
|
Edukacja czytelnicza i medialna: treść nr 2.
|
|
Ćwiczenia i doświadczenia: Omówienie budowy radia, telewizora, telefonu i komputera.
|
|
Lekcja 64. Osiągnięcia medycyny są ogromne
|
|
Najważniejsze odkrycia w historii medycyny.
Choroby układu krążenia.
Choroby nowotworowe.
Przeszczepianie narządów.
|
§ wymienia najważniejsze odkrycia w dziedzinie zwalczania chorób zakaźnych, wymienia autorów tych odkryć oraz określa, kiedy miały one miejsce,
§ wymienia zasady profilaktyki chorób układu krążenia.
|
§ wyjaśnia, na czym polega miażdżyca,
§ wyjaśnia istotę chorób nowotworowych,
§ podaje przykłady narządów, które można przeszczepiać człowiekowi.
|
Edukacja prozdrowotna:
treść nr 5.
|
|
Ćwiczenia i doświadczenia: Dyskusja na temat przyszłości medycyny.
|
|
Lekcja 65. Polacy przyczynili się do rozwoju nauki
|
|
Prezentacja wybranych sylwetek sławnych geografów, astronomów, biologów, matematyków i fizyków.
|
§ wymienia co najmniej pięć nazwisk sławnych Polaków,
§ łączy osobę z odkryciem, wynalazkiem, dokonaniem,
§ prezentuje sylwetki wybranych sławnych Polaków.
|
§ kojarzy nazwiska sławnych Polaków z dziedziną wiedzy i okresem działalności, przedstawia znaczenie tych dokonań dla rozwoju nauki.
|
Wychowanie patriotyczne i obywatelskie: treść nr 4.
|
|
Ćwiczenia i doświadczenia: Wykonanie plakatów prezentujących sylwetki sławnych Polaków.
|
|
Lekcja 66. Powtórzenie działu „Osiągnięcia człowieka”
|
|
Wpływ odkryć geograficznych na rozwój naszej cywilizacji.
Od najstarszych wynalazków do mechanizacji i automatyzacji życia.
Rozwój środków transportu i przekazu informacji.
Początki wiedzy o elektryczności, przewodniki i izolatory.
Odnawialne i nieodnawialne źródła energii.
Osiągnięcia medycyny.
Sylwetki sławnych Polaków.
|
§ przedstawia zastosowanie ognia i koła,
§ podaje przykłady mechanizacji i automatyzacji z życiu codziennym,
§ przedstawia rodzaje transportu,
§ wymienia odnawialne i nieodnawialne źródła energii,
§ odróżnia przewodniki elektryczności od izolatorów.
|
§ uzasadnia znaczenie odkryć i badań geograficznych,
§ omawia etapy rozwoju przemysłu,
§ wyjaśnia powszechność korzystania z energii elektrycznej,
§ omawia zastosowanie przewodników elektryczności,
§ porównuje wykorzystanie odnawialnych i nieodnawialnych źródeł energii,
§ omawia osiągnięcia medycyny,
§ prezentuje sylwetki wybranych sławnych Polaków.
|
|
|
Dział 6. Problemy współczesności
|
|
Lekcja 67. Zanieczyszczenia środowiska zagrażają wszystkim organizmom
|
|
Antropogeniczne zanieczyszczenia środowiska i ich wpływ na życie organizmów.
Zależność między eksploatacją bogactw mineralnych i rozwojem przemysłu a zanieczyszczeniem środowiska.
Możliwości ochrony środowiska przez ucznia klasy 6. w trakcie codziennych czynności.
|
§ wyjaśnia pojęcie zanieczyszczenia antropogeniczne,
§ wymienia różne rodzaje zanieczyszczeń środowiska i podaje ich źródła,
§ wskazuje na wybranych przykładach swojej okolicy źródła zanieczyszczenia wody, gleby i powietrza,
§ określa swoją rolę w ochronie środowiska przyrodniczego.
|
§ wyjaśnia, w jaki sposób zanieczyszczenia gazowe, ciekłe i stałe wpływają na środowisko,
§ omawia mechanizm powstawania kwaśnych opadów i ich wpływ na środowisko,
§ proponuje sposoby wyeliminowania źródeł zanieczyszczających środowisko w najbliższej okolicy.
|
Edukacja ekologiczna: treść nr 1, 3, 4.
|
|
Ćwiczenia i doświadczenia:
Ćwiczenie (1.) obrazujące skażenie gleby przez substancje pochodzące z nieprawidłowo składowanych odpadów; ćwiczenie (2.) uświadamiające uczniom zagrożenia, jakie stwarzają dla zwierząt bezmyślnie wyrzucone śmieci (opis w scenariuszu lekcji).
Ćwiczenia dotyczące analizowania, porównywania i wnioskowania na podstawie map tematycznych.
|
|
Lekcja 68. Czy klimat Ziemi zmienia się pod wpływem działalności człowieka?
|
|
Naturalne i antropogeniczne czynniki kształtujące klimat.
Efekt cieplarniany.
Skutki ocieplenia klimatu Ziemi.
|
§ wymienia czynniki kształtujące klimat,
§ odróżnia czynniki naturalne kształtujące klimat od antropogenicznych,
§ wymienia gazy cieplarniane i podaje ich źródła.
|
§ omawia mechanizm powstawania efektu cieplarnianego,
§ dostrzega korelację między zjawiskiem efektu cieplarnianego i życiem na Ziemi,
§ przedstawia przypuszczalne skutki globalnego ocieplenia,
§ przedstawia sposoby ograniczania emisji gazów cieplarnianych do atmosfery.
|
Edukacja ekologiczna: treść nr 4.
|
|
Ćwiczenia i doświadczenia: Demonstracja interakcji znajdującej się na płycie CD dla ucznia.
|
|
Lekcja 69. Niedożywienie i choroby dotykają miliardów ludzi
|
|
Głód i niedożywienie na świecie.
Przyczyny występowania głodu i niedożywienia.
Choroby zakaźne i pasożytnicze rejonów tropikalnych.
|
§ określa różnicę między niedożywieniem a głodem,
§ wskazuje obszary świata, w których problem niedożywienia i głodu dotyka największy odsetek ludności,
§ podaje przykłady chorób zakaźnych i pasożytniczych dotykających bardzo dużą liczbę ludzi.
|
§ wymienia główne przyczyny głodu i niedożywienia,
§ omawia sposoby zakażenia HIV.
|
|
|
Ćwiczenia i doświadczenia: Dyskusja na temat przyczyn występowania głodu i sposobów walki
z tym zjawiskiem.
|
|
Lekcja 70. Ludzie szukają recepty na naprawę świata
|
|
Organizacje międzynarodowe w walce z problemami ludzkości. ONZ i jej agendy.
Organizacje charytatywne.
Rozwój zrównoważony.
|
§ wymienia trzy agendy ONZ i określa ich główne zadania,
§ podaje przykłady polskich organizacji charytatywnych i zakres ich działalności,
§ podaje przykłady codziennych działań ludzi, które mogą przyczynić się do ochrony środowiska.
|
§ wymienia odnawialne źródła energii i uzasadnia celowość ich poszukiwania,
§ przedstawia ideę rozwoju zrównoważonego.
|
Edukacja prozdrowotna:
treść nr 9.
Edukacja ekologiczna: treść nr 1.
|
|
Ćwiczenia i doświadczenia: Dyskusja na temat roli organizacji charytatywnych.
|
